skanuj0021 (80)

126 Część I. Kierownicze funkcje nauczyciela

Tabela 3.4. Zmniejszanie negatywnych efektów motywacji zewnętrznej

I.    Nagrody zewnętrzne stosuj jedynie pod warunkiem, że nie podkopią one motywacji

wewnętrznej.

A.    Nagrody zewnętrzne stosuj, jeśli uczniowie nie są w stanie zainteresować się wykonywanym zadaniem ze względu na nie samo.

B.    Nagrody zewnętrzne stosuj, jeśli nikogo nie zainteresuje wykonanie zadania ze względu na jego wynik.

II.    Nagrody zewnętrzne stosuj w taki sposób, żeby zminimalizować prawdopodobieństwo podkopania u uczniów poczucia samosterowności.

A.    Wydobywaj z nagród zewnętrznych jej właściwości informacyjne, a nie kontrolne.

1.    Zaopatruj stopnie wystawione za zadanie szczegółowym komentarzem opisującym jakość wykonanej pracy.

2.    Stosuj nagrody symboliczne, na przykład poproś ucznia o zgodę na zrobienie dla własnych potrzeb kopii pracy.

B.    Niech przy okazji nagród zewnętrznych uczniowie mają prawo wyboru tematu pracy, zakresu, metody.

Źródło: Spaulding (1992, s. 56).

wpływa na to, jak uczniowie zachowają się w niej. Niektórzy badacze (Hunter 1982) posługują się terminem koloryt emocjonalny, aby opisać ten aspekt środowiska dydaktycznego. Hunter przytacza proste przykłady wypowiedzi nauczyciela, za pomocą których może on nadać zadaniu lub sytuacji koloryt emocjonalny pozytywny, neutralny lub negatywny:

Pozytywny: „zwykle piszesz bardzo interesujące wypracowania; bardzo mi zależy, żeby przeczytać i to”.

Negatywny: „masz skończyć wypracowanie przed dużą przerwą”.

Neutralny: „nie martw się, jeśli nie skończyłeś; masz jeszcze masę czasu”.

Uczniowie pracują dużo intensywnej w klimacie pozytywnym, a mniej gorliwie w przykrym. Ważne jest, aby pamiętać, że jeśli posłużyliśmy się nieprzyjemnym kolorytem emocjonalnym, żeby wzmocnić motywację do ukończenia trudnego zadania, to tak szybko, jak tylko możliwe, należy wrócić do przyjemnego kolorytu emocjonalnego: „przycisnęłam cię porządnie, ale świetnie sobie poradziłaś” albo „widziałam, jak się złościsz, że kazałam ci to zrobić, ale powinnaś być dumna z wyniku”. Koloryt emocjonalny bierze się nie tylko z tego, co powie nauczyciel w danej chwili; jest także wynikiem innych czynności nauczyciela przedsięwziętych z myślą o stworzeniu wspólnoty dydaktycznej. Do tej sprawy wrócimy w dalszej części rozdziału.

Oprzyj się na zainteresowaniach uczniów i atrakcyjności wewnętrznej

Teoria potrzeb i teoria atrybucyjna podkreślają istotność posługiwania się motywacją wewnętrzną i wykorzystania zainteresowań i ciekawości uczniów.

Rozdział 3. Klasa jako wspólnota dydaktyczna 127

Nauczyciel dysponuje wieloma sposobami powiązania materiału nauczania oraz czynności uczenia się z zainteresowaniami uczniów. Oto parę przykładów:

-    Nawiązuj do codziennych spraw uczniów. Zobacz, czym interesują się uczniowie lub co ich ciekawi, na przykład nawiąż do muzyki młodzieżowej, gdy „przerabiasz” Mozarta.

-    Zwracaj się do uczniów po imieniu. Nadaje to charakter osobisty nauczaniu i przyciąga uwagę uczniów: „przypuśćmy, że Maria argumentowałaby za wyborem jej przyjaciółki, a Karol kwestionowałby te argumenty...” lub .Janek ma karnację typową dla ludzi z Północy, a Rosanna dla pochodzących z Ameryki Łacińskiej”.

-    Ożywiaj materiał i dodawaj mu świeżości: „Jeśli koktajl mleczny z lodami od Mc’Donaldsa postawicie w cieple nawet na parę godzin, to zobaczycie, że nie rozpuści się zupełnie. Jest w nim bowiem emulgator sporządzony z alg morskich,

0    których właśnie się uczymy”. Albo: „przypuśćmy, że wierzycie w reinkarnację, czego chcielibyście dokonać w przyszłym życiu z tego, czego nie udało się wam osiągnąć w tym?”

Niektóre zajęcia, takie jak gry, układanki, są pociągające dla uczniów i same przez się motywują ich. Posługując się nimi, nauczyciel może uczynić lekcję interesującą. Urozmaicanie nauki wycieczkami, inscenizacjami, muzyką, wizytami interesujących ludzi, w połączeniu z rozmaitymi metodami (wykład, praca indywidualna, dyskusja, praca w grupach), podtrzymuje zainteresowanie szkołą

1    nauką.

Kiedy odwołujemy się do zainteresowań uczniów z zamiarem podniesienia ich motywacji, musimy liczyć się z dwoma niebezpieczeństwami. Pierwsze: jeżeli ubarwiamy materiał, możemy odciągnąć uczniów od uczenia się. Drugie: skoro uczenie się nowych tematów rozwija zainteresowania uczniów, to dostarczając wyłącznie wiadomości, którymi już są zainteresowani, utrudniamy powstanie nowych zainteresowań.

Pokieruj uczeniem się tak, żeby wywołać stan uniesienia

Dobór i układ treści nauczania oraz czynności dydaktycznych może wydobyć ich wewnętrzną wartość dla uczniów, dzięki czemu mogą oni zatopić się w lekcji (pracy domowej) i doświadczyć opisanego wyżej stanu uniesienia. Jest to jednak możliwe jedynie, jak twierdzi Csikszentmihalyi, w przypadku sytuacji dydaktycznych charakteryzujących się szczególnymi cechami.

Doznanie uniesienia wymaga, żeby stopień trudności zadania pokrywał się z poziomem umiejętności uczniów. Uczeń powinien mieć możliwość pełnego wykorzystania tego, co wie i umie. Zadanie jednak nie może być za trudne, bo wywoła frustrację. Dobrym przykładem dostosowania trudności zadania do umiejętności człowieka będzie wspinaczka skałkowa. Jeśli jesteś wyrobionym wspinaczem, wspinanie się na murek na podwórku znudzi cię, jeśli stawiasz pierwsze kroki w tej dyscyplinie, próba wspięcia się na skałę, na której rozgrywane są www.wsip.com.pl