skanuj0018 (100)

120 Część I. Kierownicze funkcje nauczyciela DONIESIENIE Z BADAŃ 3.1.

Czy strategie motywacyjne wpływają na uczniowską motywację do nauki?

H.H.L Marshal Motivatipnal strategies of three fifth-grade teachers. „Ele-mentary School Journal” 1987 nr 88, s. 135-150.

Wiecznym zmartwieniem nauczycieli jest to, jak motywować uczniów. Uważni obserwatorzy dawno spostrzegli subtelne różnice między, klasami. Jedne są przyjazne, inne nie. W niektórych uczniowie pracują chętnie, w innych uchylają się od zajęć. Ale w jaki sposób środowisko społeczne klasy tak właśnie się ukształtowało i w jaki sposób nauczyciele posługiwali się strategiami nauczania i motywowania, aby klasy nastawiły się na naukę? Na te pytania próbuje Odpowiedzieć Marshall w interesującym i prowokującym do myślenia badaniu.

Problem. Marshall zajęły nauczycielskie strategie motywowania do nauki, jej badanie jest doniosłe, z dwóch przyczyn. Po pierwsza - postawiła ona pytania zasadnicze dla pracy nauczyciela, po drugie''- z rezultatów jej badania wyniknęły konkretne wskazówki, jak nauczyciel ma pracować. Poza tym Marshall pokazała, czego można się dowiedzieć, jeśli zamiast badać powierzchownie wielu nauczycieli, bada się kilku, ale schodząc w głąb.

Próba i miejsce badań. We wcześniejszych badaniach autorka rozwijała koncepcję kategoryzowania klas według ich stosunku do uczenia się. Wyróżniła' trzy kategorie:

-    Klasy zorientowane na naukę, w których nauczyciele podkreślają wyzwą- ' nia intelektualne i przyjemność, jakie niesie uczenie się.

-    Klasy zorientowane na pracę, w których nauczyciele motywują uczniów, by wykonali pracę ze względu na zewnętrzne uwarunkowania, na przykład nagrody, w rodzaju stopni, lub groźby, jak pozostawienie ucznia w „kozie”.

-    Klasy nastawione na unikanie pracy, w których nauczyciele wydają się zobojętniali i akceptują minimalne starania oraz niedokończone prace.

Do badań Marshall wybrała trzy piąte klasy, po jednej z każdej kategorii. Trzy nauczycielki miały długie doświadczenie pedagogiczne (przynajmniej dziewięcioletnie), a uczniowie mieli podobne pochodzenie i zdolności.

Metody. Aby aklimatyzować się w badanych klasach, specjalnie przygotowani obserwatorzy przez dwa do czterech tygodni przed badaniami przychodzili na lekcje do tych klas. Potem każda nauczycielka była obserwowana przynajmniej przez dwanaście godzin na lekcjach języka angielskiego i matematyki oraz podczas specjalnie wybranych okresów pracy zbiorowej. Obserwatorzy na gorąco wypełniali arkusz obserwacji, wpisując zachowanie nauczycielek do jednej z trzech rubryk: jak nauczycielka rozpoczyna lekcję (nadawanie „ram”), jak nauczycielka skierowuje uwagę uczniów z powrotem na lekcję, jak nauczycielka zachęca uczniów do przejęcia odpowiedzialności za naukę. Potem prze-

Rozdział 3. Klasa jako wspólnota dydaktyczna 121

prowadzono wywiad z nauczycielkami i poddano analizie wyniki sprawdzianu osiągnięć z czytania.

Wyniki. Tabela 3.3. przedstawia analizę wypowiedzi nauczycielek z początku lekcji oraz wypowiedzi mających podtrzymać uwagę i zaangażowanie w lekcję. Wypowiedzi zapowiadające podzielono na dwie kategorie: endoge-niczne i egzogeniczne. Wypowiedzi endogeniczne wskazywały na osobistą przydatność materiału nauczania oraz komunikowały uczniom, że będzie przyjemnie i że wszystko pójdzie dobrze. Wypowiedzi egzogeniczne obiecywały nagrody (np. wysokie oceny) za wykonanie pracy i sankcje za jej Niewykonanie. Wypowiedzi przywracające uwagę klasyfikowano jako brzmiące pożytyw-nie lub negatywnie. Dane w tabeli 3.3. wskazują na uderzające różnice między trzema klasami i sposobami, za pomocą których nauczyciele kierują uwagą uczniów.

Tabela 3.3. Wypowiedzi zapowiadające lekcje i wypowiedzi przywracające uwagę uczniów

	Nauczycielka X		Nauczycielka Y		Nauczycielka Z
	N	%	N	%	N	%
Wypowiedzi zapowiadające: endogeniczne	17	55	3	11	6	13
egzogeniczne	3	10	7	26	10	28
Wypowiedzi przywracające uwagę: pozytywne	43	53	8	9	6	5
negatywne	2	5	56	58	34	28

Są to procenty wszystkich wypowiedzi na lekcji i dlatego nie sumują się do 100.

Nauczycielka X zapowiadała lekcję wypowiedziami, które według badaczy miały najwięcej cech endogenicznych. Podkreślała przydatność lekcji dla uczniów, zapowiadała, że będzie ona przyjemna i że jej zdaniem wszyscy będą dobrze sobie radzić. Aby utrzymać zaangażowanie uczniów po rozpoczęciu lekcji, nauczycielka X używała wypowiedzi pozytywnych odwołujących się do ambicji uczniów („rzucam wam wyzwanie...”) lub wypowiedzi kierujących uwagę uczniów na to, co nastąpi, albo wypowiedzi wyrażające zapał i dobry humor („no, duzi i mali, uważajcie pilnie, bo następne zadanie jest nie byle jakie”).

Nauczycielka Y zapowiadała lekcje wypowiedziami egzogenicznymi. Stawiała uczniom żądania, obiecując nagrody za dobrą pracę i kary za złą. Nie www.wsip.com.pl