skanuj0031

wotlowej nauczyciela oraz z (3) poszukiwaniem ogólnej zasady porządkuj treść doświadczenia, z reguły zaczerpniętej z jakiejś ideologii pedagflH

Rodzaje teorii ze względu na strukturę

Teorie celów, uzasadnień i programów działania

Ten rodzaj teorii indywidualnych bezpośrednio dotyczy problematyki I lów, ideałów i wartości, czyli teleologii pedagogicznej. Zawsze nawiązują nąi do poglądów obecnych w społeczeństwie. Teoria indywidualna jest przedstawieniem osobistych poglądów nauczyciela dotyczących przewlilytlM nych czy postulowanych stanów rzeczy, zarówno w wymiarze makrosytlifl wychowania (gdy wypowiada się on o wychowaniu i kształceniu „w ogółu", )ij§ odnosząc tego bezpośrednio do swojej pracy), jak i mikrosystemu, czyli cottaH nych zachowań w ramach obowiązków nauczycielskich. W pierwszym przvi»ą(i ku teorie te są wyrażane w kategoriach ogólnych celów kształcenia i wycinani nia, w drugim zaś ujawniają osobiste przekonania nauczyciela związano legi codzienną pracą. Teorie celów to teorie wyrażane głównie językiem „pedltggfl ki zadań” oraz „pedagogiki faktów”.

Przykładem „pedagogiki zadań” może być stwierdzenie zaczerpnięte z kslągfl H. Muszyńskiego Zarys teorii wychowania: „Jakaś ludzka działalność o tyle jest VH chowaniem, o ile zmierza do wywołania pożądanych zmian w osobowościach lit dzi. Wychowanie zaś o tyle jest skuteczne, o ile odpowiednie zmiany wywołuj^

Z kolei „pedagogika faktów” jest widoczna choćby w pojmowaniu wychotv|» nia jako „zdobywania tożsamości podmiotowej”¹. „Wychowanie” w „pedagogl ce faktów” oznacza po prostu „bycie w świecie”, oznacza nieustanne odczyty* wanie bądź konstruowanie sensu własnego działania przez człowieka, oznatfl wnikanie w sens założeń, na jakich opiera się to działanie, w treść ukrytychJH nieuświadamianych przesłanek tego działania, wartości tkwiących u źródeł b(| dejmowanych decyzji. Tak rozumiana „pedagogika faktów” odzwierciedlać się może w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania: Dlaczego to robię? Jaki to nut sens? Jak się zachować w sytuacji X?.

Zróżnicowanie teorii indywidualnych wynika z posiadanych schematów społecznych dotyczących osobistego rozumienia powinności edukacji w ogólM u sensu nauczycielskiej pracy w szczególności. Schematy wpływają na to, juk i jakie cele stawia sobie nauczyciel, na sposób dochodzenia do nich oraz uzu-sadnienie, dlaczego te właśnie cele go obchodzą i dlaczego takie właśnie sposo* by ich osiągania wybrał. Nauczyciel działa jako pedagog, opierając się na teorii, czasami uświadamiając ją sobie, a kiedy indziej kierując się nią podświadomie* Teoria wyznacza jego działaniom miejsce pomiędzy biegunem represji a pielęgnacją, dominacją a partnerstwem, schematyzmem a elastycznością, manipulacją a tolerancją po spolegliwość, od fragmentaryczności i schematyzmu po integralność i elastyczność, od manipulacji po tolerancję.

procesów edukacyjnych

^B nich zawiera się zespół schematów związanych z postaciami nauczyciela ■pla Uzewnętrzniają się przekonania nauczyciela o swojej roli i rodzaju śtó-z uczniem. To właśnie ów „personalny” kontekst wpływa na kształt i si-B li. h teorii. Przebijają się w nich, z jednej strony - schematy „modelowego” f} łliihiugo", „przeciętnego”, „złego”) ucznia, jego statusu, granic swobody za-HftWtmliii z drugiej zaś - nauczycielskie wizje własnych kompetencji, uprawnień Bn? indywidualnie definiowanych zobowiązań i powinności. Opierając się na taił- li (noriach, nauczyciel wyznacza sobie (ale i innym, zwłaszcza uczniom) ob-H)l y il/.iiilania dlań „właściwe”, to znaczy takie, w których realizuje on własną ^■jgipcję zadań związanych ze swoją rolą zawodową.

tyml/ ttju teorii ze względu na treść

Przyjęcie tego kryterium różnicowania teorii indywidualnych stanowi natu-B|ną konsekwencję istnienia rozmaitych ideologii oświatowych. Nakładają ijle lin edukację (a tym samym także na pojedynczego nauczyciela) zróżnico-Wilim - bywa, że całkowicie odmienne - obowiązki. Te ideologie przenikają Blbu/aru teorii publicznych, czyli tych zapisanych w podręcznikach akademic-Hjuli, stanowiących „własność publiczną”, przyjętych w rozmaitych grupach Bblocznych. Teorie indywidualne stanowią próbę odczytania roli edukacji W dziejach, tak w odniesieniu do społeczeństw i zbiorowości, jak w odniesieniu do jednostki - ich potrzeb i dążeń. Przez pojęcie „ideologii edukacyjnej” ■feumiem system pojęć odzwierciedlających te pożądane cele, treść i metody Wychowania, które ludzie czynią przedmiotem świadomego działania, zarów-b w wymiarze indywidualnym, jak instytucjonalnym. Okazuje się, że ideologiom tym odpowiadają wyraźnie wyodrębniające się rodzaje teorii indywidualnych.

Tborle romantyczne

Ideologia romantyczna została zapoczątkowana pracami Jana Jakuba Rous-HOiui i jego koncepcją wychowania naturalnego. Potem przeniknęła liberalny nurt refleksji nad edukacją, wspierany przez teorie psychoanalityczne o freudowskim rodowodzie. Dobry z natury swej człowiek - według jej zwolenników -powinien w toku wychowania zyskiwać wsparcie; należy stworzyć mu warunki nieskrępowanego rozwoju. Obcowanie z cywilizacją i techniką nie prowadzi jedynie do zniewolenia umysłu, zaniku ciekawości, krytycznej postawy wobec świata, a nawet utraty zdrowia.

Ideologię tę charakteryzuje pogląd, że „zanim dopuścimy pedagoga do świata dzieci, musimy przezwyciężyć fetysze alfabetu, tabliczki mnożenia i musimy zdać sobie sprawę z lego. że niewiele pokoleń temu przodkowie nas wszystkich byli analfabetami. Wiciu (nul takich, którzy nie powinni być wychowywani i ki,ó-