P1010812

OŁTARZ I TRON

11 ie ma takiej prawdy wiary chrześcijańskiej (la croyance chretienne), której protestantyzm nie zaatakował i nie zniszczył w umyśle swych wyznawców. Wreszcie stało się to, co się st&Ó musiało. Ów nieszczęsny system sprzymierzył się z filozofizmem, zawdzięczającym mu swoją najniebezpieczniejszą broń, i obaj ci'wrogowie wszelkich wierzeń wywarli tak zgubny wpływ na Europę, że niewiele przesadziłby, gdy powiemy, że ta piękna część świata nie posiada już religii.

Rewolucja francuska byłą jedynie bezpośrednim następstwem, oczywistym i nieuniknionym wnioskiem z zasad przyjętych w "Szesnastym i osiemnastym stuleciu, Obecny zaś stan Europy jest taki, że można obawiać się jeszcze bardziej gwałtownych wstrząsów. Potęga katolicyzmu dawała nadzieje na powstrzymanie tego potoku, lecz tutaj zaczyna się nowe nieszczęście, zaiste nieodżałowane, a zasługujące na baczną uwagę ludzi myślących.

Ponieważ owa potęga była dobrze znana wszystkim niedowiarkom Europy, zwrócili oni przeęiw niej wszystkie swe Wysiłki. Dobrze wiedzieli, że jjtprce rhrppgm-jflrifitwa jest w Rzyjnie: tam więc uderzyli, omamiwszy wprzód władców, nawet władców katolickich, z perfidną zręcznością, która miała pociągnąć najzgubniejsze następstwa.

Przetrząsnęli histerię, by wytropić tam fakty, które miały miejsce tysiąc lat temu i stały się dla nas czymś bardziej obcym niż wojna trojańska, i posłużyli się nimi dla napędzenia władcom strachu. Wyciągnęli argument racji stanu, który zawsze może liczyć na posłuch, nawet wtedy, kiedy plecie bzdury.

Sprzymierzyli się z Jansenistami, tymi zamaskowanymi kalwlnjśtami, którzy od chwili swego powstania zwracają oręż przeciw władzy, co nie przestaje ich uciskać.

Za pomocą tego straszliwego spisku zniweczyli niemal chrześcijaństwo w Europie, nawet w krajach katolickich.

Nie ma pewniejszej prawdy niż ta oto: ji^r 7 f n.ho r. nym stanie umysłów w Europie tylko zasada katoTIcka, która sprowadza wszystko do autorytetu, może obronić chrześ ci j aństwo.

Lecz jakże ta zasada ma się rozwinąć, jeżeli dwory upierać się będą przy swym zaślepieniu? Rżeć można, że wszyscy władcy są w pewnym sensie zdetronizowani, gdyż nie ma ani jednego, który panuje tak, jak panował jego ojciec i dziad. Ponieważ zaś święty charakter zwierzchności zaciera się coraz bardziej, w miarę jak rozprzestrzenia się bezbożny pierwiastek, nikt nie może jeszcze przewidzieć całego ogromu nieszczęść, które nadciągają nad Europę.

Gdyby wszakże władcy nie zasłaniali sobie uporczywie oczu, dość byłoby im zastanowić się nad jedną tylko rzeczą, by zadrżeć: nad wychowaniem młodzieży. Zwłaszcza Niemcy, które w sposób najbardziej zupełny zrzuciły z siebie jarzmo katolicyzmu, doszły do punktu, który powinien skupić na sobie uwagę mężów stanu.

Fryderyk II powiadał: gdybym chciał zgubić jakiś kraj, kazałbym w nim rządzić fii-lozofom.

* Niechaj ta lekcja nie będzie dla władców stracona: są zbyt wielcy na to, aby dać się rządzić broszurom, czy też rządzić za ich pomocą. Istnieją maksymy czcigodne, niezmienne, wieczne, które kierują ludźmi; nie można oddalić się od nich pod groźbą zguby. Tysiące razy powtarzano władcom, że podstawa^trenu jcot ał* larz, Ta prawda, ogólnie rzecz biorąc, nie została odrzucona, ale daleko do tego, aby ujrzano ją w jej-rzeczywistym świetle i w całej rozciągłości.

I cóż z tego, że ta prawda będzie uznawana, skoro nic

181