skanuj0154 (3)

320 IHONIOLOOIA fclYC/NA

odmiennie przez umysł ludzki widzianych aspektów rzeczywistości Boga jako celu ostatecznego, prawzoru wartości i prawa Bożego.

Mimo wskazanych różnic, wspomniane trzy elementarne struktury wykazują rów nocześnie istotne elementy jedności, swego rodzaju wspólny im punkt docelowy: wszystkie odnoszą się do jednej dziedziny rozumnej działalności ludzkiej, wszystkie zakorzeniają się w jednej naturze ludzkiej, wszystkie też zwrócone są ostatecznie ku jednemu Bogu. Jeżeli zaś, relacja do celu ostatecznego ogranicza się do ukazania transcendentnych odniesień rozumnych działań człow ieka, to już świat wartości moralnych i prawa Bożego scalają się w jeden obiektywny i absolutny (niezmierni) lad (porządek) moralny, który stanowi podstawową rzeczywistość moralną właściw ą człowiekowi jako osobie. W rzeczywistości tej wyraża się to, co rozumne w człow ieku, co wyrasta z duchowych głębin jego natury' i wciela się w obiektywny, w samą istotę człowieka wszczepiony kształt jego doskonałości. Ten idealny obraz swej osobowości nosi on wciąż w sobie, nawet wiedy, kiedy swym działaniem mu zaprzecza, owszem, chciałby go zniszczyć. Bo choć pozostaje prawdą, żc cała struktura moralnego świata jest ku człowiekow i wew nętrznie zw rócona jako jego rozumny ład i udoskonalenie, to jednak w trwaniu swym jest ona od faktycznego postępowania człow ieka niezależna, wyższa, niezniszczalna.

Ta jedyna w swoim rodzaju rzeczywistość widziana całościowo stanowi specyficzną, odrębną od świata bytów fizycznych kategorię ontyczną, która z uwagi na swój wewnętrzny związek z rozumną naturą człowieka została nazwana naturą moralną. We właściwym znaczeniu termin ten wyraża wszystkie trzy wymienione aspekty moralności (cci, wartość, imperatyw), ale czasami byw ał odnoszony do jednego tylko z tych aspektów na zasadzie pars pro toto. W każdym razie obecnie nie ulega już wątpliwo ści, żc pojęcie natury moralnej obejmuje całość podstaw obiektywnego porządku moralnego i jest wyrazem przyjętej przez nas jego filozofic/ne| interpretacji. Odpowiada też na pytanie, gdzie, w jakim sensie i w jakiej postaci moralność .jest", „bytuje" jako obiektywna kategoria ludzkiego świata. W tych konkluzyjnych stw ierdzeniach zawierają się też zasadnicze przesłanki do zajęcia stanow iska w dyskutowanej współcześnie kwestii, im czym polega i w czyni się wyraża realność bytu moralnego.

Zagadnienia dodatkowe

1.    Znaczenie terminu ..etyka laicka”

Na marginesie problematyki transcendentnych uwarunkowań prawa naturalnego warto, w kilku choćby słowach, wyjaśnić często dziś używany termin etyki laickiej. Został on wprowadzony wc Francji w II połowic ubić głego wieku, obecnie zaś służy do oznaczenia wszystkich kierunków etycznych, które porządek moralny (różnic zresztą przez nie interpretowany) pojmują niezależnie od wszelkiego uwarunkowania transcendentnego bądź tez formalnie odrzucają tego rodzaju uwarunkowanie. Oprócz tego w częstym użyciu są też terminy „etyka autonomiczna" lub „niezależna". Widać stąd wszakże, że terminy te mają zakres bardzo szeroki. W gruncie rzeczy stanowią one punkt zborny dla bardzo różniących się między sobą kierunków i stanowisk etycznych, które w pewną całość zespala wspólne im wszystkim dążenie do uniezależnienia moralności od świata transcendentnego. Etyce laickiej zatem przeciwstawia się etyka teistyczna, od czasów Kanta nazywana także etyką „hctcronomiczną". Jest to wszakże denominacja na wskroś niesłuszna, gdyż Bóg nie jest ..poza” moralnością, ale ..wewnątrz" tej moralności jako jej źródło i fundamentalna zasada.

2.    Zagadnienie tzw. norm docelowych

W pewnym związku z omawianą problematyką pozostaje wysuwana przez K. Rahnera koncepcja norm docelowych *. Została ona sformuło-wana w ramach dyskusji nad moralnymi zasadami życia małżeńskiego, niemniej jednak może być łatwo rozciągnięta na całość prawa naturalnego i z lego względu zasługuje na uwagę.

Przez normy docelowe rozumie się dalekie, orientacyjne normy moralnego działania, które może kiedyś będą obowiązywać wszystkich ludzi, ale aktualnie obowiązują co najwyżej niektóre dojrzałe do takich wyżyn jednostki, nic zaś ogól społeczeństwa ludzkiego. Przyczynę i uzasadnienie tego stanu rzeczy w^fidzi się w' słabości moralnej współczesnego człowieka. Słabość ta utrudnia mu zrozumienie trudniejszych życiowo norm moralnych, zawartych w prawic naturalnym, co pozbawia te normy powszechnej mocy obowiązującej.

*' Por. K. Rahncr SJ, Sa marginesie encykliki Humanae viiae. Więź 12 (1969) I. % 42-43.

/ayi ctyii <>gOtn«| 21