SNV36252

panowaniem wolny kiedyś Polak jak dobrze napisać może, kiedy związano?” Przekonanie o bezpowrotnie utraconej wolności każe k,

....    -    ...    ..    a.    .    .

skiemu wyrazić w liście opinię o beznadziejności prac dalszych i poko®/ przyjęciu losu. „Chociaż wiernym jestem, (bom obiecał) monarsze nw

ii    .    .    •    .    .    |    •    •    •    •    •

jąc mu na wierność, łzy, które mi się z oczu rzuciły, dowodziły widoczni/:'! kłamał język przed sercem, który słowa przysięgi wymawiał”.

Ostatnie lata życia zeszły Karpińskiemu głównie na czynnością gospodarskich. Na przełomie 1811 i 1812 roku przebywał po raz o$^' w Warszawie, uhonorowany na zebraniu Towarzystwa Przyjaciół Naji Około 1818 roku nabył wreszcie wymarzoną wioskę, w której przeżył jes^ siedem lat, przekazawszy zarządzanie siostrzeńcowi.

Miejsce Karpińskiego w dziejach polskiej literatury wyznaczyły wier& liryczne i pieśni religijne. Poza nimi — wraz z ogromnym obecnie renesans® zainteresowań literaturą pamiętnikarską — szansę taką ma także Historj, mego wieku i ludzi z którymi żyłem. Pozostałe, dość liczne prace Karpińskiego zachowują znaczenie jako elementy zamkniętej historycznie kultury epoki oświecenia. I tak drama sentymentalna Czynsz należy do pierwszych oryginał nych prób wprowadzenia do Polski nowego gatunku, tragedia Judyta jej jednym z nielicznych w oświeceniu tekstów podejmujących problematykę historyczną w konwencji XVIII-wiecznej tragedii francuskiej, przekład Pjs/. mów Dawida, uznany za dzieło niższych lotów niż translacja Kochanowskiego, jest także tylko faktem literackiej kultury sprzed dwustu lat. Filozoficzne teksty prozą i wiersze w materiach moralnych nie wychodzą poza refleksje o życiu łączącym rudymentarny kodeks etyczny z naturalną i spontaniczną czułością. W tym sensie należą do historii literatury i dziejów myśli polskiej. Rozprawa O wymowie w prozie albo wierszu stanowi ważne dla historyka świadomości literackiej świadectwo załamywania się poetyki klasycystycznej.

Natomiast dwa wspomniane cykle: sielanki i pieśni nabożne pozostań'

żywym dziś elementem polskiej tradycji literackiej. Sielanki Karpińskiego I

i jego wiersze liryczne stworzyły bowiem nowy wzorzec poezji, z którego

czerpała i epoka następna. Cechą charakterystyczną poegi Karpińskiego jest I zatarty rytm przemian poetyki. W twórczości Kniaźnina badacze wyróżniają I odrębne fazy: rokokową, sentymentalną i preromantyczną. Zachowane \va- II rianty wierszy z różnych lat pozwalają wnikliwie śledzić dokonujące sięB przemiany. Karpiński, debiutując w 39 roku życia był już indywidualnością w pełni uformowaną i pozostał sobie wiemy przez lata następne. Tomik wierszy z 1780 roku zawierał teksty pisane w poprzedzającym datę wydania piętnastoleciu i nie sposób dziś dojść, czy Karpiński szykując je do druku nie dokonał zasadniczych zmian. Dojrzałość artystyczna tych wierszy budziła zastanowienie. Jeden z najlepszych liryków Karpińskiego Do Justyny. Tęsknoto na wiosnę według przyjętej niegdyś rachuby wyszedł spod pióra 15-letniego chłopca. Nowsze badania (Kostkiewiczowa, Sobol) kwestionują tradycyjne ustalenia. Filologiczne korekty nie zmieniają faktu, że twórczość

616