str13 (14)

POMIAR ODLEGŁOŚCI I KĄTA. Oddalenie plamki świetlnej od środka ekranu wyznacza odległość, natomiast kąt między linią przechodzącą od środka ekranu do środka plamkj i linią biegnącą od środka ekTanu do punktu odniesienia określa azymut danego obiektu. Punktem odniesienia jest zazwyczaj górny skraj lampy (zero na skali), a linia biegnąca od środka ekranu do jego górnego punktu nazywa się kreską kursową. Kreska kursowa stanowi bardzo istotny element zobrazowania radarowego. W praktycznym rozwiązaniu radaru jest to rozjaśniony promień ekranu wskaźnika, odpowiadający podłużnej osi statku. Z dodatkową przystawką radar TRN-500 daje możliwość zorientowania obrazu względem północy rzeczywistej. Przystawka do współpracy z żyroskopem (patrz schemat funkcjonalny) umożliwia odczyt aktualnego kąta kursowego.

Pomiaru odległości i kąta dokonuje się przy pomocy odpowiednich znaków na ekranie, które powstają na skutek impulsów wytwarzanych przez generator znaczników odległości i kąta (praca generatora kontrolowana jest impulsami synchronizującymi z podmodulatora).

Odległość może być wyznaczona metodą stałych kręgów odległości, lub metodą ruchomego kręgu odległości. W meotćzie stałych kręgów

Promieniowy ruch plamki świetlnej po ekranie

odchylania

elektronów

Układy

odchylające

Zasada powstawania obrazu w lampie wskaźnikowej

na ekranie pojawiają się współśrodkowe pierścienie (znaczniki), odpowiadające znanym odległościom (w radarze TRN-500 istnieje możliwość zmiany siedmiu zakresów kręgów) — przy odpowiednio dobranym zakresie obiekt (echo) „wpada” między znaczniki i na tej podstawie określa 6ię odległość. Podczas pomiaru za pomocą ruchomego, elektronowego kręgu odległości należy krąg ustawić (obracać odpowiednią gałką) w ten sposób, by pokrył się z echem mierzonego obiektu — wynik odczytuje się na liczniku.

O ile chodzi o pomiary kątowe, to również istnieją dwie metody: za pomocą mechanicznego krzyża namiarowego oraz elektronową kreską namiarową. Przy pomiarze krzyżem mechanicznym odczytu dokonuje się na nieruchomej skali kątowej, umieszczonej na obrzeżu lampy, natomiast pomiar za pomocą kreski elektronowej przebiega analogicznie jak pomiar odległości metodą ruchomego kręgu.

ZOBRAZOWANIE WZGLĘDNE I RZECZYWISTE. Przedstawione na zdjęciach zobrazowanie radarowe nie stanowi ścisłego odtworzenia rzeczywistej sytuacji, w której znajduje się płynący po morzu okręt — jest to tzw. zobrazowanie względne. Charakteryzuje się ono tym, że punkt odpowiadający własnemu okrętowi jest nieruchomy, podczas gdy echa wszystkich obiektów stałych (linie brzegowe, boje itp.) poruszają się. Interpretacja zobrazowania względnego wymaga dużej wprawy i doświadczenia, dlatego radar TRN-500 przystosowany został również do odtwarzania zobrazowania rzeczywistego. Zobrazowanie rzeczywiste uzyskuje się przez nadanie plamce, oznaczającej własny okręt, rzeczywistego ruchu i kierunku. Zasada realizacji jest stosunkowo prosta — na szyjce lampy wskaźnikowej umieszczona została dodatkowa para cewek, do których doprowadza się napięcie odpowiadające ruchowi i kierunkowi własnego statku (z logu i żyro-kompasu).

Zaznaczony na schemacie funkcjonalnym układ ZRW — zasięgowa regulacja wzmocnienia — umożliwia obserwację obiektów, pomimo zakłóceń spowodowanych odbiciami fal morskich. Układ pozwala również na poprawienie czytelności obrazu w przypadku powstawania dużej liczby ech od obiektów położonych blisko siebie.

ROZMIESZCZENIE ELEMENTÓW SŁUŻĄCYCH DO OBSŁUGI RADARU. Wszystkie, przeznaczone dla operatora, pokrętła regulacyjne oraz elementy sterownicze i kontrolne umieszczone są w konsoli wskaźnikowej. Pole po prawej stronie ekranu lampy obejmuje elementy służące do ustawiania zobrazowania (centrowanie, jasność, przełącznik rodzajów kręgów itp.), natomiast pole po lewej stronie zawiera elementy przeznaczone do ustawiania zobrazowania rzeczywistego i elementy sterujące zasilanie radaru (przesuw środka, prędkość okrętu, „stop — pogotowie — praca” itd.). Bezpośrednio wokół ekranu lampy umieszczone są wskaźniki i pokrętła, 6łużące do wykonywania namiarów.

Konsola wskaźnikowa radaru TRN-500. Fot. J. Uklejewski