str59

295. l-raneuska fryzura okrągło strzyżona — corte    296. Płaszczyk kobiecy skrojony z formy

ifmi t dekoracji) motywem heraldycznym.    kota. z wysokim kołnierzem. 1. poł. XV w.

1. poi. XV w.

Wszystkie szczegóły mody francuskie] śledzić można w obrazach szkoły katalońskicj, gdzie występują bez wyraźnych różnic czasowych (295).

W ubiorach kobiecych XV w. lokalną właściwością hiszpańską są luźne płaszczyki, skrojone i kolistej formy, noszone z wysokimi kołnierzami (296). Dla wygodnego wysunięcia ramion do przodu okrycia rozcinano, przy czym widoczne stawały się szerokie rękawy sukni wierzchniej i węższe przy sukni spodniej (297 a). Z czasem wysoki kołnierz wyszedł z mody, a wydłużone płaszcze były ulubionym okryciem kobiet jeszcze w XVI w. W XV w. modny byt] kobiecy płaszcz sbernia, asymetrycznie nakładany, z rozcięciem na prawym boku. znany z mody męskiej XI!I w. Moda sberni utrzymała się jeszcze w XVI w.; znana była w tym czasie i wc Włoszech (2S9 a, 297 b).

297 a. Płaszczyk kolisty rozcinany, zdobiony wycinanką brzegów, rękawy sukni wierzchniej szerokie z wycinanymi brzegami, skośne motywy hańu jako odznaki orderu kobiecego, 1. poł. XYw.

Przy końcu XV w. występuje kilka ważnych i odrębnych szczegółów. Około 1495 r. modne są w stroju reprezentacyjnym rękawy, spod których widać płócienne cienkie rękawy koszuli kobiecej (298 a. b). W obrazie przedstawiającym hiszpańską parę królewską z rodziną w adoracji przed Madonną w ubiorze królowej Izabeli suknia ze złotogłowiu ma zamiast jednolitych z barwą i deseniem tkaniny sukni rękawów założone na białym tle płótna koszuli, utrzymane w innej barwie, opaski naszyte klejnotami; w odstępach między nimi wysuwają się fałdy rękawów koszuli (298 a, b). Zapewne duży popyt na cienkie płótno, który wystąpił na rynkach hiszpańskich, miał wpływ na zwiększenie importu do Hiszpanii cienkiego płótna flamandzkiego.

W latach 1470 -1480 pojawiła się na dworze hiszpańskim oryginalna fryzura, zwana el tranzuUo. Fryzura ta polegała na okryciu tylko tyłu głowy lekką haftowaną chustką z jedwabnej tkaniny, która przechodziła na gruby i długi warkocz, okrywając go jak pokrowiec obciśnięty złotymi, regularnie skrzyżowanymi galonami. We fryzurze tej występowały różne odmiany w modzie dworskiej. W miejsce chustki mogły być użyte sztywne od klejnotów, płytkie, na tyle głowy umieszczone czapeczki, spod których wysuwał się warkocż (299).

Początki uczesania z warkoczem i chustką sięgają XIV w.; w źródłach pisanych el tranzado wspomniane jest wcześniej od mody dworskiej, W początkach XVI w. przeniosła się ta moda do Włoch za pośrednictwem sióstr Izabeli d’Este i Beatryczy Sforza, które po matce odziedziczyły upodobanie do mody hiszpańskiej.

Hiszpański warkocz owijany galonami na jedwabiu powtarza się w portretach Ambrogia da Predis i Bol-trafia jako przejściowa moda dworska (300). Do Francji dostała się ta moda za pośrednictwem dworek królowej Eleonory, żony Franciszka I. i występuje na nielicznych tylko zabytkach sztuki, m. in. na słynnej serii ,97 b. Sbernia kobieca arrasów damy z jednorożcem w< muzeum Cluny.    1467 r.

]f) — Hislaria ubiorów 241