polski ubior4

129. Szlachcic we fryzurze podgolonej na okrągło nad wierzchem uszu i w tyle głowy, Z charakterystycznymi sumiastymi uiąsami

się zowią piuskami**, czapki ukraińskie, zwane popularnie kozackimi, czy też wymieniane w inwentarzach mieszczańskich od 1753 r. przyozdabiane barankami kuczmy. W okresach chłodu najchętniej sięgano po wy godne zawijane kapuzy, wykonywane z sukna lub aksamitu i podszywane futrami łosi, lisów czy baranków, a ozdabiane piórami i galonami szychowymi.

Zwolennicy ubiorów polskich przyjmowali sarmackie fryzury' podcięte na okrągło nad wierzchołkiem uszu i w tyle głowy, tak że włosy pozostawały na samym czubku głowy. Jak podaje ks. Kitowicz, głowy w ten sposób ufryzurowane nazywano popularnie cebulami (rys. 129). Przy podgolonych czuprynach nieodzowne były sumiaste wąsy, obowiązujące wszystkich noszących się po polsku. Wąsy i w XVIII w. nie znalazły aplauzu wśród kobiet, bo nawet pamiętnikarz wspomina, że „nic tak nie odrażało białą płeć jak wąsy“, komentując dalej, iż „mając do wyboru mężczyzn w stroju cudzoziemskim bez wąsów — zawsze ich wolały “.

Noszone przez mężczyzn obuwie różniło się może nic tyle fasonami, co rodzajem skóry i jej kolorem. Do strojów reprezentacyjnych zakładano buty safianowe czerwone lub żółte, natomiast do ubiorów codziennych noszono obuwie ze skór)' czarnej. Utarło się więc słusznie powiedzenie: „poznać pana po cholewach¹*. Dokładny krój owych cholew' trudno jest odtworzyć na podstawie materiałów ikonograficznych, gdyż długie zazwyczaj polskie ubiory przesłaniały noszone obuwie. Opis obuwia w pamiętniku J. Kitowicza sugeruje, że „Cholewa u buta krótsza, z tyłu łydkę całą, z przodu pól kolana dłuższym od tylnej części końcem, wichlarzem zwanym zajmująca, z dwóch sztuk po bokach buta zszywanych składana... Napiętek u buta łubem drewnianym, w środek skór zasadzonym, obwarowany, żeby się nic koślawił i nie marszczył, pod napiętkicm podkówka żelazna, na trzy palce wysoka, u panów' pobielana albo w cale srebrna, u chudych pachołków' tylko pilnikiem cokolwiek pogłaszona. W dalszym czasie panowania Augusta 111 nastały podkówki płaskie na kształt końskich, trzema ćwiekami do podeszwy przybite. Nareszcie podkówki wszelakie zarzucono, na miejsce których nastały obcasy skórzane, tak jak u niemieckich botów', ale niższe**.

114