s gli6

0/

0/

60

ero

rz'

Tiksotropia

W podłożach zbudowanych z grantów bardzo spoistych, w których znajdują się minerały ilaste z grupy smektytu rozwijać się może proces tiksotropii. Polega on na tym, że pod wpływem wibracji spowodowanej pracą sprzętu mechanicznego, grunty mające konsystencję twardoplastyczną lub plastyczną ulegają upłynnieniu. Na proces ten szczególnie podatne jest podłoże zbudowane z iłów trzeciorzędowych. W efekcie tego zjawiska grunt w sposób katastrofalny traci swą nośność i podziemne części budowli nierównomiernie osiadają.

Podtapianie

Bardzo niekorzystne dla eksploatacji obiektów budowlanych jest zjawisko podtapiania W efekcie spiętrzenia wody powierzchniowej w ciekach lub zbiornikach następuje jej infiltracja w podłoże gruntowe, powodując podwyższenie zwierciadła wody podziemnej (rys. 6.5). W konsekwencji, w strefie drenażu lub spływu wód podziemnych następuje podtapianie podziemnych części konstrukcji budowlanych. Wywołuje to zmianę stanu gruntów spoistych, które z twardoplastycznych przechodzić mogą w plastyczne lub miękkoplastyczne. Następować też może zmniejszenie zagęszczenia gruntów sypkich. Obok obniżenia nośności podłoża gruntowego występuje silne zawilgocenie podziemnych części budowli, a nawet niekiedy „zalanie” piwnic wodą. Zjawisko podtapiania wywołane może też być w sposób niezamierzony spiętrzeniem wody sączeniowej, przez podziemne części obiektów budowlanych, które usytuowane są na stoku prostopadle do kierunku spływu wód, podziemnych.

6.2.4. Procesy wywołane powierzchniowymi wodami płynącymi

W efekcie okresowego, skoncentrowanego spływu wód opadowych po stoku rozwija $ię proces ablacji deszczowej, w wyniku którego następuje liniowe rozcinanie powierzchni terenu. Początkowo są to żłobiny i bruzdy erozyjne, rozwijające się z czasem w wąwozy* a następnie „suche”, nieckowate doliny.

Intensywne procesy ablacji zachodzą na zboczach i stokach górskich oraz zboczach i krawędziach wyżyn, które zbudowane są ze skał podatnych na rozmywanie?'Szczególnie¹ intensywnie zaznacza się na krawędziach zbudowanych z utworów pyłowych, głównie lessowych. iW terenach tych obserwujemy dendrytowy układ szybko rozwijających się wąwo-_; zów. Na obszarze Niżu Polskiego proces ablacji zachodzi głównie na zboczach wysoczyzn plęjstoceńskich zbudowanych z gruntów spoistych. Zaznacza się on również na ni^ utrwalonych skarpach wykopów, przekopów i nasypów.

Proces ablacji występuje nie tylko po intensywnych opadach deszczu, ale zaznacza się również wczesną wiosną w czasie topnienia pokrywy śnieżnej i rozmarzania podłoża gruntowego. Wtedy wody spływając w sposób skoncentrowany po stokach i skarpach powodują ich liniowe rozcinanie.    /

/ Wody płynące ciekami wywołują proces erozji rzecznej, czyli niszczenia b: i dna koryta rzecznego. W efekcie erozji wgłębnej, której intensywność potęguje się wzrostem prędkości płynięcia wody, następuje wcinanie się cielcu w podłoże. ^'~HPomewaFw'ĆlhIe korytFrzeka wcina się w podłoże zbudowane z gruntów o r twardości, profil podłużny koryta jest niewyrównany. Zjawisko wyrównywania profilu określane jest jako erozja wsteczna. Uważa się, że erozja ta rozpoczyna swą działalno dołu rzeki, idąc stopniowo w stronę jej źródeł. Ze względu na lokalne ruchy tektoni i zmienne przepływy, zasada ta w szeregu przypadków odbiega od założeń teoretycznych.

Rozmywany materiał denny, czyli rumowisko, transportowany jest przez przesuw toczenie, saltację (skokowo) lub w zawiesinie. Prędkości wody potrzebne do uruchomi rumowiska i jego transportu oraz osadzania przedstawiono na rys. 6,6. Odkładane w rumowisko rzeczne charakteryzuje się różnym typem warstewkowania (rys. 6.6), które y. ^ ^o£^£rzepływu wod^wxieka-ł-wielkośri (masy) rumowiska rzecznego.

Zróżnicowanie prędkości wody w przekroju poprzecznym koryta cieku powod rozwój procesu erozji bocznej. W efekcie podmywania brzegów koryta, rzeka zac: płynąć zakolami (rzeka meandruje). Materiał z podcinanych brzegów wklęsłych odkład jest poniżej na przeciwległych wypukłych brzegach koryta.

Erozja rzeczna obok bezpośrednich skutków niszczących wywołuje rozwój ii procesów geodynamicznych. Na przykład w wyniku podcinania zboczy doliny następ rozwój powierzchniowych ruchów masowych. Natomiast depozycja (odkładanie transportowanego rzekami rumowiska powoduje zamulanie przepływowych jezior i sztu nych zbiorników wodnych oraz torów żeglugowych. Występować mogą awarie funkcjo wania urządzeń hydrotechnicznych (zastawki, przepusty). Transportowane przez rumowisko powoduje ścieranie elementów konstrukcji budowli znajdujących się w wo (np. przyczółków i filarów mostowych). W efekcie niewłaściwego zagospodarowi hydrotechnicznego cieków systemem przegród człowiek powodować może rozwój wstecznej ijwgłębnej oraz niekontrolowaną akumulację, rumowiska w dnie doliny.

Groźnym dla człowieka jest proces zatapiania (powodzi). Występujące z koryta w cieku zalewają obszar terasy zalewowej. Obok bezpośrednich skutków związan z zalaniem dna doliny, podmywaniem zboczy, niszczeniem przyczółków mostowy niszczeniem wałów przeciwpowodziowych, występują negatywne zjawiska towarzyszące, przykład w dnie doliny rozwijają się procesy bagienne, a na zboczach doliny zaznaczać może proces podtapiania.

W okresach mroźnych zim niszczące zjawiska dynamiczne występują w efekcie s; rzekami kier lodowych, które w wyniku spiętrzenia w miejscach zatorów loda wywierają duże naciski na konstrukcje mostowe i techniczne zabezpieczenia brzegów doprowadzając w konsekwencji do niszczenia tych obiektów.

Na niekorzystne działanie wód rzecznych wpływa gospodarcza działalność człowi Obserwuje się, że w wyniku zwężania terasy zalewowej przez wały przeciwpowodzio