8 podłoża

60 ♦ MATERIAŁY

Przygotowanie elastycznych podłoży

NAPINANIE PŁÓTNA

Napinamy płótno na krosno malarskie (blejtram) w celu stworzenia sprężystego podłoża o równomiernym naprężeniu, w którym przędza osnowy i wątku układa się równolegle do listew krosna. Sztywność samego krosna jest istotnym czynnikiem mechanicznej struktury malowidła na elastycznym podłożu. Nowoczesne krosna malarskie produkuje się maszynowo.

Krosna takie mają ścięte narożniki połączone na wpust, które można rozszerzać za pomocą klinów. Krosna takie wykonuje się z miękkiego drewna o różnych szerokościach, w zależności od wymiaru obrazu. Przednia strona jest stażowana, aby wewnętrzne brzegi listew nie odbijały się na obrazie. Pracownie konserwacji w muzeach używają mocniejszych krosien niż artyści. Duże krosna wzmacnia się przez umieszczenie poprzeczki. Zmniejsza to niebezpieczeństwo paczcnia się krosien po naprężeniu płótna.

KŁOPOTY Z KROSNAMI

Naprężenia

Najbardziej niekorzystnym czynnikiem są naprężenia jakie krosna powodują w płótnie. Mimo że brzeg krosna jest wygładzony - przędza i tak ulega deformacji, a płótno poddane zoslaje sk onccn l rowanym naprężeniom, gdy jest naciągane na krawędź listwy.

Przedłużone naprężenia prowadzą do rozdzierania płótna wzdłuż brzegu, przybita gwoździkami krajka oddziela się od reszty i całość wymaga dublażu. Pracownie konserwatorskie pełne są obrazów, które uległy takiemu zn iszczę ni u. Gwoździ k i lub zszywki mocujące płótno także stwarzają punktowe naprężenia. Grube pinezki są w tym względzie lepsze od gwoździków, tylko trzeba je umieścić blisko jedna drugiej wzdłuż listwy krosna.

Za prezen towa n y sposó b przeprofiIowania krosną w znacznym stopniu przedłuża żywot płótna, chociaż felc ramy trzeba modyfikować, dostosowując ją do nowego kształtu krosna.

Równomierne rozłożenie naprężeń

Kłopoty z naprężeniami można rozwiązać nadając listwom krosna zaokrąglony kształt. Dzięki temu przędza nie niszczy się.

Spękania

W tradycyjnych krosnach następuje koncentracja sił w narożnikach pod kątem 45 do listew krosna. Przy zbyt silnym naciągnięciu płótna spowoduje to spękanie warstwy malarskiej. Można to zauważyć na wielu starych obrazach, gdzie spękanie pod kątem 45 koncentruje sic przy prostych kątach krosien i staje się mniej widoczne, im bliżej środka obrazu.

Można ten efekt zredukować naprężając narożniki nico słabiej.

Kurczenie

Jeśli obraz posiada grubą warstwę przeklejenia i znajduje się w suchym otoczeniu, to zaczyna się kurczyć. Natomiast sztywna konstrukcja krosna nic pozwala na kurczenie, dlatego mogą powstać naprężenia prowadzące do pęknięć. Można lego uniknąć nie nakładając kleju.

Składanie krosna malarskiego

.-O.-.'

1 Łużno złożyć wszystkie cztery strony ramy, włącznie z poprzeczkami, i połączyć je lekko uderzając gumowym, metalowym lub drewnianym młotkiem.

2 Stopniowo wzmocnić wszystkie miejsca połączeń. Upewnić się, że wszystkie kąty są proste oraz, co z tego wynika, przekątne mają ten sam wymiar.

3 Po naprężeniu płótna wywiercić otwory w klinach, przeciągnąć nylonowe pętle, przytwierdzić je do krosna małymi wkrętami, aby nie wypadały.