8 podłoża 3

48 ♦ MATERIAŁY

Historia malarstwa na desce

W przeszłości stosowano różne rodzaje drewna. Egipskie malarstwo na deskach z drewna cedrowego przetrwało w dobrym stanie do dziś. Takie deski były powszechne w użyciu we Włoszech do XIV wieku. Cenni ni zalecał topole, która razem z lipą i wierzbą były najczęściej stosowane. Poza tym używano drewna bukowego, kasztanowego i orzechowego.

Na północy Europy i w Holandii szczególnym uznaniem cieszył się dąb. ze względu na trwałość i odporność na wilgoć. Badania 1100 malowideł europejskich wykazały, że 560 obrazów flamandzkich i 80 niemieckich miało podłoża dębowe. Deska dębowa użyta przez Van Rycka, pokryta od odwrocia klejem i pakułami oraz warstwą czarnego werniksu okazała się całkowicie odporna na insekty i zachowana jest do dzisiaj w doskonałym stanie. Drzewem rzadziej dostępnym w okresie renesansu był mahoń, który spełnia wszelkie wy magania - jest niezmiernie trwały, ma niewielką zawartość wilgoci i jest dość niedrogi. Innym drzewem o d p O w i a d aj ą cym ogó I n y m wymogom jest ccdr, a na Zachodzie szczególnie czerwony cedr.

BUDOWA PODOBRAZIA

Znamy różne sposoby łączenia desek, aby powstało drewniane podobrazie. Można wyciąć połączenia na wpust i pióro lub zygzakowate, lub łączyć deski przy pomocy kołków albo na tzw. .jaskółczy ogon".

Deski suszy się w ściskach po sklejeniu odpowiednim klejem do drewna. Najlepszy jest typu urea-formaldehydowego.

W przeszłości używano kleju kazeinowo-wapiennego.

Deski klejone takim klejem przetrwały w dobrym stanie do dziś. Cennini zalecał heblowanie drewna, aby je odtłuścić, pokrywanie dziur po sękach trocinami i klejem oraz powlekanie ćwieków cienką folią cynową przed malowaniem.

Dobrze wysuszone, cięte promieniowo deski są najlepsze, ale jeśli mamy do dyspozycji deski cięte prosto, kierunek łuku słojów należy zmienić, aby zapobiec wyginaniu się podobrazia.

brzeg zewnętrzny do brzegu zewnętrznego

T

n

\ \

TTTTT

Dopasowywanie kierunku słojów

Należy użyć desek ciętych promieniowo, połączonych tak, aby brzegi pasowały do siebie - brzeg rdzeniowy do brzegu rdzeniowego, brzeg zewnętrzny do brzegu zewnętrznego.

przeg rdzeniowy do brzegu rdzeniowego

Wzmacnianie deski

Im większy kontakt powierzchni na łączeniu między deskami, tym lepiej - cięcie zygzakowate (powyżej) ma większą powierzchnię niż połączenie na pióro i wpust (góra).

Stosowanie

dodatkowych umocnień

Deski łączy się za pomocą drewnianych kołków lub wpustów na „jaskółczy ogon" zamocowanych z tyłu podobrazia.

WZMACNIANIE ODWROCIA DESKI

Jeśli podobrazie jest nieduże, to tworzące je deski są na tyle sztywne, że utrzymają go w oprawie i nie potrzeba wówczas dodatkowego wzmocnienia od tyłu. Pozwala to dostosować się do niewielkich zmian w temperaturze i wilgotności.

Przez długi czas wierzono, że panel może być usztywniany „parkietażem"; tym mianem określamy metodę polegającą na przyklejeniu listewek z twardego drzewa do tylnej strony desek, zgodnie z kierunkiem słojów z wyciętymi w nich dziurami, poprzez które swobodnie przechodzić mogły listwy ruchome. Ta metoda jednak nie uwzględnia naturalnego ruchu drewna.

Parkietaż zazwyczaj jest silniejszy od deski. W wypadku, gdy podobrazie próbowało przyjąć swą naturalną krzywiznę, przyklejone deski blokowały ten ruch powodując pękanie desek. Ponadto ruchome listwy klinowały się, powodując dalsze problemy.

Współcześnie konserwatorzy stosują okleiny z lekkich bloków drewna balsa przymocowanych masą żywiczno-woskową zamiast parkietażu. ale jedynie wówczas, gdy wzmocnienie jest konieczne.

Parkietaż

Współcześni eksperci muzealni usuwają patkietaże, stosując, gdzie to konieczne, inne metody wzmacniania.