8 podłoża

58 ♦ MATERIAŁY

BAWEŁNA A LEN

Uważa się, że bawełna jest zdecydowanie gorsza od lnu i że każdy artysta przywiązujący wagę do technicznej doskonałości powinien unikać stosowania płótna bawełnianego. Fakty nic potwierdzają jednak takiego przekonania. Prawdą jest. że włókno użyte do produkcji lnu jest dłuższe i mocniejsze niż bawełniane; prawdą jest również, że len ma większą stałość wymiarów i mniej ulega deformacji niż bawełna. Dlatego artysta mający do wyboru len i bawełnę wybierze najwyższej jakości len warsztatowy. Faktem jest. że pewne gatunki bawełny warsztatowej (34-42 g) nadają się na podobrazie malarskie. Niestety producenci gotowych płócien stosują najczęściej znacznie gorsze tkaniny bawełniane, w drugiej klasie produktu.

To właśnie stworzyło znaczne różnice w jakości między lnem a bawełną oraz niezasłużoną i nieprawdziwą opinię o tej tkaninie, która zniechęca wielu artystów do jej używania.

Porównanie struktury

w

chemicznej i fizycznej

Istnieją wyraźne podobieństwa między bawełną a lnem.

N aj p rosi sza pod s t a wo wa cząsteczka jest identyczna; chemicznie tworzy je celuloza.

CM,OH

CH —o /    \

CH    CH-O-

\    /

CH—CH I I OH OH

cząsteczka celulozy

Bawełna i len mają podobną wytrzymałość na mokro i na sucho, szybko też wchłaniają wilgoć. Różnica polega głównie na ustawieniu kryształków celulozowych. Wyższe ustawienie we włóknach lnu powoduje, że jest on znacznie mocniejszy i gładszy, ale mniej odporny na ścieranie, zwłaszcza gdy jest mokry.

Faktura i wytrzymałość

W tkaninie o prostym splocie stosowanej przez artystów - len i bawełna mają zupełnie różne faktury. Faktura lnu jest bardziej zróżnicowana niż bawełny, w zależności od ciężaru i ścisłości splotu oraz długości włókien stosowanych w przędzy.

Bawełna daje bardziej jednolitą fakturę, w klasach jakości artystycznej jest ściślej tkana, gdyż jest cięższa.

Lekkie płótno bawełniane nic jest tak mocne jak lekkie płótno lniane. Jednak używa się znacznie lżejszego lnu niż bawełny, tak wiec ciężka bawełna (32-42 g) jest równie wytrzymała jak len. Udowodniono, że grubsze przędze, takie jak w bawełnie, ulegają rozkładowi wolniej niż cieńsze.

Rozkład

Stopień rozkładu bawełny w wyniku działania światła jest niższy niż lnu. Jednak w obrazie, gdzie tkanina pokryta jest nieprzejrzystą warstwą malarską i wisi odwrocicm do ściany, zachodzi głównie rozkład termiczny, a występujące reakcje związane są zmiennymi warunkami w pomieszczeniu (patrz s. 311).

miękkie podobrazia ♦

-♦Inne

TKANINA POLIESTROWA

W produkcji płócien dla artystów stosuje się całą gamę włókien syntetycznych, takich jak polipropylen, nylon, poliester. Spośród nich najbardziej odpowiedni okazał się poliester posiadający najlepszą przyczepność farby. Otrzymać go można w różnych ciężarach od 20 «/m do 540 s/m o szerokości 90 cm. Tkaninę o szerokości 2 m można jednak kupić u producentów płótna żeglarskiego. Poliestrowe płótno żeglarskie o prostym splocie tka sic bardzo gęsto, stąd sztywność materiału. Po utkaniu materiał poddaje się stabilizacji termicznej, co powoduje nieodwracalne jego skurczenie się gwarantujące stały wymiar płótna. Taki produkt z przeznaczeniem do żeglarstwa pokrywa się warstwą żywicy: dla celów artystycznych nic poddaje się go dalszej obróbce.

Charakterystyka poliestru

Tkanina poliestrowa ma walory, których nie mają ani len, ani bawełna. Po pierwsze - jest znacznie trwalsza i odporna na działanie kwasu. Po drugie - wchłania niewielką ilość wilgoci: 0.4% przy 65% przeciętnej wilgotności w porównaniu z 12% w przypadku lnu. Po trzecie - poliester zachowuje

stałość rozmiarów. Po czwarte -jest plastyczny.

Plastyczne, nierozciągliwe podobrazie pełni dobrze swoją rolę w malarstwie i, pod tym względem poliester jest znacznie lepszy od podłoży tradycyjnych. Jest nierozciągliwy, ale elastyczny. Jest to pożądana cecha, gdyż oznacza mniejsze naprężenia przy sztywnym materiale, jak poliester, niż przy mniej sztywnym lnic czy bawełnie dla osiągnięcia sprężystości wym aganej od podobrazia. To powoduje leż mniejsze naprężenia w warstwie malarskiej oraz przeklejeniu. Zwłaszcza, gdy następuje spadek wilgotności względnej. W rezultacie