8 podłoża 7

52 ♦ MATERIAŁY

SUROWCE

Podstawowym surowcem do wyrobu papieru jest włókno celulozowe pochodzące z różnych roślin. Przygotowuje się z nich pulpę i usuwa szkodliwe substancje, zanim wyprodukuje się papier. Poszczególne włókna roślinne mają różne cechy cha rak tery styczne, wpływające na wygląd i cechy papieru.

Na Zachodzie najlepsze gatunki papieru wykonywane są tradycyjnie z lnianych szmat. Uważa się, że włókno lniane jest mocniejsze od np. bawełnianego, ale obecnie bardzo rzadko spotykamy czysto lniany papier

0    charakterystycznym naturalnym kolorze. Większość producentów używa bawełny. W przeszłości bawełnę otrzymywano ze ścinków pochodzących z produkcji odzieży lub szmal, ale pojawienie się sztucznych włókien, takich jak nylon czy sztuczny jedwab, spowodowało, że użycie szmat jest niepraktyczne. Sztuczne włókna znajdujące się w tkaninach dają bowiem jasne plamy

na papierze.

Obecnie używane są krótsze włókna bawełniane, resztki, które pozostają po zużyciu włókien dłuższych (2-6 cm) w produkcji włókienniczej.

Ich długość wynosi 2-6 mm, w zależności od tego czy pochodzą z pierwszego cięcia (najdłuższe), czy ostatniego (najkrótsze). Im dłuższe włókno, tym mocniejszy papier.

Najlepsze włókna pochodzą ze Stanów Zjednoczonych

1    Egiptu, skąd sprowadza się je w formie bielonych arkuszy (lak jak pulpę drzewną).

Mimo wcześniejszego oczyszczania należy sprawdzić, czy nie ma zanieczyszczeń - niektórzy producenci stosują do tego celu lampy ksenonowe.

Innym popularnym surowcem jest pulpa drzewna. Papier z niej produkowany nie był zalecany

— ♦ Papier ♦ —

jako materiał dla artystów, ponieważ zawierał dużo szkód I i wych składnik ów żółknących, takich jak choćby lignina (drzewnik). Wraz z powstaniem produkcji papieru fotograficznego opracowano metody oczyszczania pulpy drzewnej. Pojawiły się papiery bezd rzewnc wyprod u k owa ne z chemicznej pulpy drzewnej, nic ustępujące trwałością papierom „bawełnianym", oraz papiery akwarelowe z pulpy drzewnej o wysokim stopniu czystości (np. bockingford).

Do produkcji niektórych papierów akwarelowych stosuje się mieszankę krótkich włókien bawełnianych z resztkami przędzy z długich włókien. Pojawili się również producenci papieru ręcznie czerpanego z mieszanki Iniano-bawełnianej.

Papiery na Dalekim Wschodzie produkuje się z włókien wielu roślin od krótkowłóknistych, jak „gampi" (Wickstroemia słiik ok i ona), d aj ącyc h cienki przezroczysty papier o doskonałym gładkim wykończeniu, do długowłóknistych. silniejszych, „mitsumata"

(lułgeworthia papyrifera).

Papier na Dalekim Wschodzie klei się za pomocą klejów roślinnych z pulpy roślinnej i przechowuje w pojemnikach pod ziemią.

PROCES PRODUKCJI

Woda odgrywa dużą role w procesie produkcji papieru, dlatego młyny papiernicze usytuowane są w pobliżu naturalnych źródeł wody. Woda z rzek spływających ze wzgórz wapiennych jest bardzo czysta; wymaga przed zastosowaniem jedynie mechanicznej filtracji.

Przygotowanie pulpy

Płaty włókien bawełnianych lub pulpy drzewnej wkłada się do maszyny rozcierającej, miesza z wodą; otrzymujemy w ten sposób mieszankę włókien i wody. Następnie pompuje się ją do silosów i przez rafinery (maszyny oczyszczające)

-    urządzenia w kształcie stożków. Zewnętrzny stożek - stały - ma powierzchnię tak ukształtowaną, aby tarła. Wewnętrzny zaś

-    obracający się - może być bardziej lub mniej dociskany, zależnie od potrzeb. Mieszanina wody i włókien przechodzi między prętami łatwo lub z oporami,

w zależności od rodzaju produktu, jaki chcemy uzyskać. Proces oczyszczania polega na kontroli długości włókien oraz stopnia ich rozszczepienia. Rozszczepienie głównych włókien na drobne umożliwia łączenie się tych ostatnich, nadając trwałość papierowi. W przypadku papierów ręcznie czerpanych etapy otrzymywania pulpy i jej oczyszczania łączy się. a do ubijania pulpy stosuje urządzenia o nazwie holender. Proces oczyszczania jest dokładnie kontrolowany.

Zaklejanie wewnętrzne

Otrzymywana z maszyny oczyszczającej pulpa przechowywana jest w skrzyniach. Potem przechodzi przez, dużą pompę, gdzie jest wewnętrznie zaklejana, do maszyny robiącej papier. W pompie jest 99% wody i 1% pulpy. Zaklejanie wewnętrzne polega na mieszaniu pulpy z klejem; dawniej producenci stosowali kalafonię utrwalaną ałunem - niestety obie substancje wpływają nickorzystnie na trwałość papieru, pierwsza ciemnieje i kruszeje, druga zaś jest kwasowa. Najlepsi producenci stosują obecnie kleje syntetyczne z obojętnym współczynnikiem pil. Klej taki nazywamy zasadowym lub neutralnym, gdyż nie ma w nim ałunu. Moc klejów robionych z substancji tłuszczowych, pochodnych łoju