Zdjęcie0241 (8)

35 tkanki łącznej, blaszka właściwa błony śluzowej (lamina propria mucosae) nazywana również zrębem błony śluzowej macicy (stroma endometrU),

W nabłonku jednowarstwowym walcowatym leżącym na powierzchni błony śluzowej macicy występują, podobnie jak w jajowodzie, wysokie wydziclnicze komórki nabłonkowe bezmigawkowe (epitheliocytus acifiatus) oraz pewna liczba komórek migawkowych urzęsionych (epitheliocytus dltatus).

Nabłonek wnika w kierunku tkanki łącznej zrębu, tworząc gruczoły maciczne (glanduló uterina). Te cewkowate gruczoły uchodzą na powierzchni błony śluzowej, a ich dolne odcinki (dna gruczołów) znajdują się w głębszych częściach endometrium, tuż przy błonie mięśniowej.

Komórki nabłonka tworzącego gruczoły mają budowę podobną do komórek nabłonka leżących na powierzchni błony śluzowej. W nabłonku gruczołowym występuje jednak mniej komórek urzęsionych. Bezmigawkowe komórki wydzielnicze gruczołów wytwarzają składniki śluzu, z których część może być wykorzystywana przez komórki płciowe bądź zarodki.

Blaszka właściwa klony śluzowej, czyli zrąb, zbudowana jest z tkanki łącznej zawierającej liczne, mało zróżnicowane komórki kształtu gwiaździstego. ■ Mają one dużą liczbę wypustek cytoplazmatycznych, którymi kontaktują się ze sobą. Wśród elementów komórkowych zrębu można odnaleźć również makrofagi, fibroblasty, komórki tuczne, a także wędrujące limfocyty i granulocyty. Substancja międzykomórkowa zawiera dużo włókien siateczkowych. W tkance łącznej tworzącej zrąb błony śluzowej macicy znajdują się też liczne naczynia krwionośne.

W komórkach nabłonka, w zrębie łącznotkankowym i w naczyniach krwionośnych błony śluzowej dojrzałej płciowo kobiety zachodzą cyklicznie powtarzające się zmiany budowy i funkcji. Zależą oue od wpływu wydzielanych przez jajniki żeńskich hormonów płciowych (estrogenów i progesteronu). Zmiany budowy i funkcji błony śluzowej macicy nazywane są cyklem miesiączkowym lub menstruacyjnym.

Zachodzące w czasie cyklu miesiączkowego przeobrażenia endometrium mają za zadanie przygotowanie tej części ściany macicy do ewentualnego przyjęcia zarodka i umożliwienia jego zagnieżdżenia oraz prawidłowego przed- i poimplantacyjnego rozwoju.

W przypadku gdy do implantacji nie dochodzi, błona śluzowa ulega złuszczeniu pod koniec każdego cyklu, w fazie krwawienia miesięcznego (miesiączka, menstruacja, menses). Jeżeli natomiast dojdzie do zagnieżdżenia zarodka, to Puszczanie błony śluzowej oraz krwawienie miesięczne są zahamowane, a endometrium zachowuje przez okres trwania ciąży budowę umożliwiającą prawidłowy rozwój zarodka i płodu.

W błonie śluzowej macicy wyróżnia się dwie warstwy:

1)    warstwę czynnościową (stratum functlonale endometrU);

2)    warstwę podstawną (stratum basale endometrU) (ryc. 22-22).

Szeroka, leżąca na powierzchni, warstwa czynnościowa 'jfófłlega powtarzającym się cyklicznie zmianom budowy i funkcji. Ulega ona złuszczeniu w każdym cyklu miesiączkowym. Leżąca głębiej, cienka warstwa podstawna podlega tylko nieznacznym zmianom, Nie jest ona złuszczana w czasie krwawienia miesięcznego i stanowi źródło regeneracji całej błony śluzowej w każdym, rozpoczynającym się nowym cyklu. W tej części endometrium znajdują się dna większości gruczołów oraz duża liczba komórek i włókien tkanki łącznej zrębu.

Podpał błony śluzowej macicy na warstwę czynnoś-

Ryc. 22-22. Błona śluzowa macicy z warstwą czynnościową (1) zawierającą górne i środkowe odcinki gruczołów oraz z warstwą podstawną (2), w której leżą dna gruczołów (pow. 220 x).

ciową i warstwę podstawną, a także różne zachowanie się tych dwóch części endometrium w czasie/£yklu miesiączkowego uzależnione są w głównej mierze od ich unaczynie-nia (patrz dalsza część niniejszego rozdPalu).

W okresie największej aktywności wydzielnicżej (w drugiej faPe cyklu) w warstwie czynnościowej błony śluzowej można wydPelić dodatkowo dwie części: warstwę zbitą (stratum compactum endometrU) i warstwę gąbczastą (stra-tum spongiosum endometrU).

Warstwa zbita jest tą częścią warstwy czynnościowej, która leży tuż pod nabłonkiem. Zawiera ona górne odcinki gruczołów i dość dużą ilość gęsto upakowanych elementów komórkowych tkanki łącznej zrębu.

Warstwa gąbczasta znajduje się głębiej, przylegając do warstwy podstawuej. Zawiera ona środkowe odcinki gruczołów i stosunkowo niewiele komórek w tkance łącznej. W faPe wydzielniczej cyklu gruczoły mają zazwyczaj poszerzone i nieregularne światło oraz kręty przebieg. Ta część błony śluzowej oglądana ńa przekrojach wyglądem przypomina gąbkę — stąd jej nazwa.

Jak wspomniano powyżej, błona śluzowa macicy u dojrzałych płciowo kobiet podlega cyklicznym zmianom budowy i funkcji, nazywanym cyklem miesiączkowym. Wiąże się on z okresowo powtarzającym się rozwojem i dojrzewaniem pęcherzyków jajnikowych oraz z powstawaniem ciałka żółtego.

Cykl miesiączkowy. Przeciętnie cykl miesiączkowy trwa 28 dni. Ponieważ jednak jego przebieg zależny jest od cyklu jajnikowego (25—30 dni; podrozdPał 222.1A.) moPiwe są kilkudniowe różnice. Zmiany zachodzące w przebiegu cyklu miesiączkowego zazwyczaj dzieli się na trzy okresy: 1) fazę wzrostu (nazywaną również fazą proliferacyjną, folikularną lub estrogenową), 2) fazę wydzielniczą (zwaną niekiedy sekrecyjną lub luteinową), 3) fazę Puszczania (nazywaną również fazą miesiączkową}* Względny czas trwania fazy wzrostu i fazy wydzielniczej może wykazywać pewne różnice. Wydaje się, że czas trwania fazy wydPel-niczej jest bardziej stały, a długość fazy wzrostu może podlegać większym wahaniom.

Za początek cyklu miesiączkowego przyjmuje się pierwszy dPeń krwawienia miesięcznego, gdyż zmiany wyatępu-

770