Zdjęcie1248 (3)

ni¹ I d¹1 mianI¹ tych. którzy to zrobili. lecz naturalne cechy elementów wykorzystanych do bud°¹ wy, naturalno «iiy utrzymujące to elomonty razezn P® zbudowaniu systemu, zachodzące w tym systemie pro-cooy naturainOi Możemy zatem traktować system labo¹ ratoryjny Jako typowy przykład systemów istniejących na wewnątrz badacza, bez udziału ludzi, oraz rozpatrywać system ekologiczny roślin uprawnych Jako szczególną odmianę „społeczności" roślinnych, rosnących dziko.

Przełożył Jerzy Szacki

HUMANISTYCZNY WSPÓŁCZYNNIK FAKTÓW KULTUROWYCH •

Czymś bardzo odmiennym okazują sią takie niewątpliwe systemy kulturowe, jakimi zajmują się badacze języka i literatury, sztuki, religii, nauki, gospodarki, techniki przemysłowej i organizacji społecznej. Mówiąc ogólnie, w wypadku katdego systemu kulturowego badacz stwierdza, te system taki istnieje dla pewnych świadomych i czynnych podmiotów historycznych, tj. w sferze doświadczenia i działalności jakiegoś określonego ludu, jednostek i zbiorowości, tyjących w pewnej części ludzkiego świata w pewnym okresie historycznym. W rezultacie, dla uczonego ten system kulturowy jest realnie i obiektywnie taki, jaki był (lub jest) dany samym tym podmiotom historycznym wówczas, gdy był (lub jest) przedmiotem Ich doświadczenia i działania. Krótko mówiąc, dane badacza kul? tury są zawsze „czyjeś”, nigdy „niczyje". Tę zasadniczą cechę faktów kulturowych nazywamy współczynnikiem humanistycznym, poniewai fakty takie jako przedmioty refleksji teoretycznej badacza należą już do czynnego doświadczenia kogoś innego i są takie, jakimi to czynne doświadczenie je uczyniło.

Gdyby współczynnik humanistyczny został pominięty i uczony usiłował badać system kulturowy tak, jak bada system przyrodniczy, tj. jako istniejący niezależnie od ludzkiego doświadczenia i działalności, system zniknąłby i badacz zamiast niego miałby do czynienia z masą nie powiązanych ze sobą przyrodniczych przedmiotów I procesów, pozbawioną jakiegokolwiek podobieństwa do rzeczywistości, którą zaczął badać. ¹

139

1

§ 2 rozdziału II książki The Method o/ Soctolopy. New York 1934, ss. 3ó—39.