Image 21 (5)

Rozdział V

Fakt historyczny

I. Pojęcie faktu - terminologia

Paki historyczny stanowi podstawową jszęść składową procesu dziejowego, jest jego najmniejszą cząstką (cegiełką), jaką się daje uchwycić w procesie badawczym. Pakt historyczny stanowi zarazem podstawowy element przedmiotu badań historycznych. Ponieważ fakt to jakieś prawdziwe zdarzenie powstałe w rzeczywistości, przeciwstawia się go milom i legendoip, które co prawda również składają się z faktów, tyle tylko, że nie zaistniałych, łccz zmyślonych. Mówi się w związku z tym

0    tworzeniu legendy z jednej strony i ustalaniu faktów / drugiej strony. Zadaniem historyka jest poznawanie faktów zaistniał) eh w rzeczywistości

1    w imię prawdy historycznej obalanie legend i mitów.

Tak więc fakty skjadają się na całość rzeczywistości zwanej clzic-j a m i ziko.żdyl ją k t j csi/1 a kle m dziejowy.!!^ odzwierciedlającym w swojej cząstce rzeczywistość dziejową. W terminologii historycznej, obok pojęcia fakt dziejowy, występuje pojęcic( fakt hiśioryczn^, jest to ta sama cząstka dziejów, tyle tylko, że niejako myślowo przez historyka wydzielona dla potrze!) badawczych. Pakt historyczny jest więc odpowiednikiem faktu dziejowego. Według W. Moszczeńskicj „fakty historyczne to te fakty, które są nauce znane lub będą jej znane ponieważ zachowały się o nich ^ informacje ^w zabytkach przeszłości tzn. w źródłach historycznych. Każdy fakt historyczny jest faktem dziejowym, natomiast tylko drobna część ; faktów' dziejowych to fakty historyczne, pyli fakty przeszłości dziejowej, -o'których wiemy, łub wiedzieć będziemy, że miały one niegdyś miejsce”. Subtelności, które dzielą fakty dziejowe od faktów historycznych, wysnute przez W. Moszczcńską, w praktyce są mało zauważalne. Pakt historyczny i fakt dziejowy używane są wymiennie i nie prowadzi to do żadnych nieporozumień. Wśród historyków na ogół najhardziej przyjmowane jest pojęciepozytywistyczne faktu, czyli faktów - cegiełek, z jakich składa się rzeczywistość dziejowa i którą to rzeczywistość historyk rekonstruuje za pomocą owych cegiełek. Istotne jest i stanowi to podstawowy wymóg, aby rekonstrukcja była zgodna z faktami, to bowiem stanowi kryterium prawdziwości. :

Obok nazwy laki historyc/n\ funkcjonuje powszechnie inna nazwa mianowicic.|/jaw'isko historyczne, co oznacza jedno i to samo. Historycy pojęciem zjawisko historyczne posługują się często. Niemniej mimo

67