Image0012 (10)

...w prowincjach, w których dostawy ogólnokrajowego pieniądza zastąpiono pieniądzem lokalnym, ceny nie tylko nie wzrosły, ale wręcz spadły w porównaniu z innymi prowincjami Argentyny.

ny plac handlowy, na który ludzie dostarczali to, co mają do sprzedania, i otrzymywali bilety reprezentujące wymienny pieniądz, których używano następnie do zakupu innych dóbr. Taki system papierowych pokwitowań za towary i usługi rozwinął się w Globalną Sieć Wymiany (Red Global de Trueąue; w skrócie RGT), która stała się ostatecznie największą na świecie siecią narodowej waluty. Model ten rozpowszechnił się na Amerykę Środkową i Południową, zrzeszając siedem milionów członków i osiągając obroty mierzone w milionach amerykańskich dolarów.

W Argentynie na poziomie lokalnych samorządów powstały jeszcze inne innowacje finansowe. Prowincje, które cierpiały na brak ogólnokrajowej waluty, wypuściły własną. Pracownikom płacono papierowymi pokwitowaniami o nazwie „Bony Znoszące Dług”, które pełniły rolę pieniędzy i miały określoną wartość w peso. Można je nazwać „zbywalnymi bonami” (bonami, które mogą być legalnie transferowane na pieniądze), z tą różnicą, że nie opłacają one odsetek. Są one pokrewne „nie tworzącym odsetek bonom” zaproponowanym przez Jacoba Coxeya w latach 1890. w celu finansowania stanowych i lokalnych przedsięwzięć. Bony znosiły długi prowincji w stosunku do pracowników i mogły być wydawane we wspólnocie. Argentyńskie prowincje w rzeczywistości „zmonetaryzowały” swoje długi, zamieniając swoje bony lub IOU-sy¹ na legalne środki płatnicze.²

Badania dowodzą, że w prowincjach, w których dostawy ogólnokrajowego pieniądza zastąpiono pieniądzem lokalnym, ceny nie tylko nie wzrosły, ale wręcz spadły w porównaniu z innymi prowincjami Argentyny. Lokalne systemy wymiany pozwoliły na handel towarami i usługami, które w innym przypadku nie pojawiłyby się na rynku, co spowodowałoby jednoczesny wzrost zapasów i zapotrzebowania. System taki ma pewne niedoskonałości, w tym brak adekwatnej kontroli przeciwdziałającej fałszerstwom, które spowodowały, że duże ilości zapasów magazynowych zostały ukradzione na podstawie sfałszowanych skryptów. Latem 2002 roku Globalna Sieć Wymiany skurczyła się do 70000 członków, ale nadal pozostaje istotnym świadectwem tego, co można dokonać na podstawowym poziomie, kiedy sąsiedzi się zjednoczą, by prowadzić handel przy pomocy własnej lokalnie utworzonej waluty. .

Alternatywne papierowe pieniądze w Stanach Zjednoczonych

Obecnie w Ameryce Północnej używanych jest ponad 30 lokalnych papierowych walut. Jedna z nich, szczególnie udana, to „Ithaca Hour” stworzona przez Paula Glovera w Ithaca w stanie Nowy Jork. Hour (godzina) jest papierowym skryptem, na którego odwrocie czytamy:

To jest pieniądz. Niniejszy banknot upoważnia jego właściciela do otrzymania jednej godziny pracy lub jej wynegocjowanej wartości w towarach i usługach. Proszę go przyjąć, a następnie wydać. Ithaca Houry pobudzają miejscowy biznes, wprowadzając do obiegu nasze dobra na naszym lokalnym poziomie i pomagają w tworzeniu nowych miejsc pracy. Ithaca Houry są wspierane przez prawdziwy kapitał: nasze umiejętności, mięśnie, narzędzia, lasy, pola i rzeki.

Uważa się, że jeden Hour jest równoważny dziesięciu dolarom - przeciętnej stawce za godzinę w tym regionie. Wymagające wyższych kwalifikacji usługi są uzgadniane w wielokrotnościach Houra. Co kilka miesięcy publikowany jest wykaz towarów i usług, które ludzie z tej społeczności są skłonni sprzedawać w zamian za Houry. Istnieje również bank Hourów. Ludzie mogą płacić nimi za czynsz, robić zakupy na targu rolnym lub kupować meble. Miejscowe szpitale przyjmują Houry jako zapłatę za swoje medyczne usługi. Od roku 1991 wartość transakcji opłaconych Hourami osiągnęła poziom wielu milionów. Istnieje nawet przewodnik opisujący zasady i cele lokalnego pieniądza zatytułowany Hometown Money Book and Starter Kit, który można kupić za 25 dolarów lub 2,5 Houry w Ithaca MONEY (Ithaca MONEY. Box 6578, Ithaca, Nowy Jork 14851, USA).

Kolejny udany program kredytowy jest dziełem Edgara Cahna, profesora prawa na Uniwersytecie Dystryktu Kolumbia’, który został stworzony jako dodatkowa pomoc w realizacji niedoskonałych socjalnych programów rządowych. Podobnie jak Glover, Cahn postanowił stworzyć nowy rodzaj pieniądza niezależnego zarówno od rządu, jak i banków, który byłby dziełem samych ludzi. Jednostka wymiany w jego systemie, zwana Time Dollar (Czasowy Dolar), jest porównywalna z Ithaca Hourem, jako że jest również określona w roboczogodzinach. W przełomowym wyroku Intemal Revenue Service⁴ orzekł, że system Cahna nie jest w sensie komercyjnym „barterem”, w związku z czym jest zwolniony z opodatkowania. Wyrok ten przyczynił się do szybkiego rozprzestrzenienia się tego systemu w całym kraju. Cahn podkreśla korzyści zarówno społeczne, jak i ekonomiczne, jakie daje ten system:

Już sam proces zarabiania kredytów integruje ludzkie zespoły... Zaczynają organizować składkowe posiłki, sąsiedzką straż obywatelską, wzajemnie się sobą opiekować i sprawdzać, co dzieje się u innych, zaczynają też tworzyć żywnościowe banki spółdzielcze. Ten proces wydaje się działać jako katalizator tworzenia więzi grupowej w społeczeństwie, w którym tego rodzaju katalizator trudno znaleźć.⁵

Lokalne skrypty były również stosowane w celu umożliwienia farmerom przetrwanie do zbiorów. Jeden z farmerów wypuścił Berkshire Farm Preserve Notes (Banknoty przetrwania farmy w Berkshire), kiedy bank w rolniczym stanie Massachusetts odmówił mu pożyczki niezbędnej do przetrwania zimy. Klienci płacili zimą za jego banknoty 9 dolarów i latem mogli kupić za nie jarzyny o wartości 10 dolarów.

Przy gwałtownym zanikaniu małych rodzinnych gospodarstw lokalne pieniądze tego typu są sposobem pomocy, jaką wspólnota może udzielić rodzinom rolniczym, które zostały opuszczone przez scentralizowany system monetarny. Prywatne waluty są narzędziem scalającym społeczności, wspomagającym lokalnych producentów żywności i utrzymującym ciągłość jej dostaw.⁶

Bernard Lietaer, autor książki The Futurę of Money (,Przyszłość pieniądza), opisuje inne prywatne innowacje walutowe, w tym system zastosowany w Japonii do zapewnienia opieki, której nie obejmuje ubezpieczenie zdrowotne. Ludzie poma-

NEXUS • 11

MARZEC-KWIECIEŃ 2010