13977 image078 (10)

B. Nirmtciko, K<ztal<rittr «Wk War«awj 2007. ISBN 978-83-ĆOS07.11 -8, < Iy, WA1P2007

StiukTuryza<)d matoiału kształcenia 157

uczniowskiego, nie odważa się wykroczyć poza jego dokładne odtwarzanie. Encyklopedyzm oświecony - przeciwnie - jest skutkiem świetnej znajomości podstaw naukowych przy znacznie mniejszej wiedzy dydaktycznej. Członkowie krajowych komisji programowych mogą mieć więcej doświadczeń ze zdolnymi studentami niż z typowymi uczniami szkół niższego szczebla, a jako uczniowie nie przeżywali trudności z ogarnianiem obszernego materiału. Tak więc i wiedza merytoryczna zbyt skąpa, i wiedza merytoryczna nieproporcjonalnie rozległa mogą prowadzić do encyklopedyzmu.

Głównym sposobem walki z encyklopedyzmem jest strukturyzacja materiału kształcenia. Polega ona na wykrywaniu i formowaniu struktur programowych, będących układem powiązań między elementami treści kształcenia. Te powiązania są rzeczowe (wspólność czasu i przestrzeni), logiczne (wynikanie) lub funkcjonalne (łączne stosowanie). Mogą być różnie spostrzegane i różnie interpretowane przez różnych autorów.

Aby określić związki między elementami treści kształcenia, trzeba dobrać i określić te elementy. Najważniejsza jest dla nas struktura ogólna (makrostruk-tura) przedmiotu kształcenia, wiążąca moduły programowe, jako ruchome działy programu kształcenia, z których każdy umożliwia uczniom osiągnięcie jednego lub więcej celów operacyjnych kształcenia. Dzięki odrębnym celom moduły są względnie niezależne i mogą być osobno zaliczane, a program modułowy, złożony z modułów, staje się elastyczny - można go dopasowywać do kontekstu kształcenia i do innych składników systemu dydaktycznego (Symela, 1994).

Przykładem zbioru modułów programowych będzie wykaz sporządzony dla przedmiotu „edukacja ekologiczna" według jednej z roboczych wersji podstawy programowej w gimnazjum (w nawiasie podano liczbę wyborów każdego z modułów przez studentów ochrony środowiska na Uniwersytecie Gdańskim: jedenaście grup ćwiczeniowych miało wybrać po osiem modułów):

1.    Rozwój zrównoważony: ekorozwój (8)

2.    Mechanizmy i skutki niepożądanych zmian w środowisku (8)

3.    Zachowanie różnorodności biologicznej (6)

4.    Antropopresja i jej konsekwencje dla środowiska (6)

5.    Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi planety (8)

6.    Ograniczoność zasobów przyrody, odnawialnych i nieodnawialnych (9)

7.    Funkcje lasów i ich znaczenie dla środowiska (7)

8.    Obszary chronione, parki narodowe (9)

9.    Odpady - powstawanie, zagospodarowywanie, unikanie i unieszkodliwianie (11)

10.    źródła energii i ich nośniki (10)

11.    Style życia i ich związek ze środowiskiem, dysproporcje w poziomie życia (4)

12.    Współczesny ład ekonomiczny a degradacja środowiska (2)

wv/w.waip.com.pl

B, Nirmrtku, K.<z<*foiw cMnr, Warsowi 2007. isas! y7S-R3-ĆC«50? -I1 -K.« lx, WAlt* 2CW7

158 Rozdział 5 Autorskie programy tszukenu

Można zauważyć, zc moduły o nachyleniu chemicznym (9 i 10) zyskały najwięcej wyborów, a moduły o nachyleniu społeczno-politycznym (11 i 12) - najmniej wyborów.

Wybrane moduły mogą tworzyć różne struktury programowe, ilustrowane grafami, czyli wykresami o odpowiedniej liczbie wierzchołków i łuków. Oto cztery przykłady grafów:

a) WERSJA,.EKONOMICZNA'

b) WERSJA .PRZYRODNICZA'

t) WERSJA.ANTROPOLOGICZNA'

dl WERSJA .SOCJOLOGICZNA^-

Rysunek 10. Cztery grafy struktury materiału przedmiotu „edukacja ekologiczna" sporządzone przez studentów ochrony środowiska

Grafy przedstawione na rys. 10 są mocno zróżnicowane rzeczowo i formalne. Mają różny dobór treści (numery w kółkach) i różnie interpretowane zależności,