image028 (29)

B. Nfirmwtko. Kfztahriw sztabie. Mt attrawi 2007.

ISBN 978-83-40507.11 -8. * ty, WAlP 2007

Tempeianwt nauczyciela 57

Tabela 6. Temperament a powodzer ie w zawodzie nauczycielskim w badaniach R. Crinera

TEMPERAMENT	CZĘSTOŚĆ	POWODZENIE
Choleryany	21%	0,24
Sang winiany	14%	0,22
Flegmatyczny	17%	0,16
Melancholijny	40%	-0,01
.Bezpostaciowy*	8%	-0,52
Łącznie	100%	0,06

Temperament klasyfikowano według „kwestionariusza charakteru", a powodzenie w zawodzie określano na podstawie „trzech pierwszych inspekcji” w skali od -1 („jawna porażka”), przez 0 („powodzenie przeciętne”) do +1 („powadzenie wybitne”). Wnioski są następujące:

1.    Temperamenty silne, aktywne - choleryczny, sangwiniczny i flegmatyczny podobnie dobrze rokują w zawadzie nauczycielskim (sukcesy są kilkakrotnie częstsze niż porażki).

2.    Temperament melancholiczny - emocjonalny, lecz nieaktywny - w badaniach Crinera zadziwiająco częsty, jest bardziej zagrożony niepowodzeniem (wybitne osiągnięcia i porażki równoważą się).

3.    Temperament „bezpostaciowy”, nieemocjonalny i nieaktywny, na szczęście rzadki w-śród nauczycieli, zapowiada trudności w' pracy pedagogicznej (porażka jest częstsza niż osiągnięcia przeciętne i w^fybitne razem wzięte).

Dla uczniów^ jest pomyślne, gdy mają nauczycieli o różnych usposobieniach i talentach. Tak też będzie w^r naszym podręczniku. Felicja Humańska, nauczycielka języka polskiego, w^rykazuje cechy typowa dla sangwinika i wysoką inteligencję językowy. Edmund Tcchnologowicz, nauczyciel matematyki, jest flegmatykicm o umyśle matematyczno-logicznym, a w' ich szkole nie brak także nauczycieli o innych temperamentach.

„Struktury umysłów" nauczycieli

Pod hasłem rozpoznawania umysłów' nauczycieli Stanisław' Dobrowolski (1979) przeprowadził wieloletnie badania nad planowaniem i prowadzeniem wv/w.waip.com.pl

58 Rozdział 2. PoznajmyaęNtzei uczniowie l nauczyciele lekcji pokazowych przez czynnych nauczycieli szkół podstawowych, którzy podnosili swoje kwalifikacje zawodowe na wyższych kursach nauczycielskich lub jako eksterni. Plany i protokoły lekcji uzupełni! autor wielogodzinnymi wywiadami („żyw'ą ankietą") i analizą umysłów' wybitnych pedagogów. Wyodrębnił sześć właściwości umysłu:

1.    Zdolności organizacyjne („organizacyjnośc"), wykazywane w' działaniu zbiorowym w postaci rozumienia potrzeb społecznych, podzielności uwagi, rzeczowości, kontroli pracy.

2.    Wyobraźnia, charakteryzująca się spontanicznością, emocjonalnością, obrazowością, unikaniem szablonu. Taki umysł miał romantyk Rousseau.

3.    Intuicja, prowadząca do poczucia misji, pogłębiania kontaktów, indywidualizacji, taktu pedagogicznego i skuteczności wychowawczej.

4.    Inteligencja („rozumow'ość"), przejawiająca się jasnością planu, elastycznością działań, wydobywaniem sensu, operowaniem pojęciami ogólnymi, reflek-syjnością, umiejętnością uczenia się. Czołową postacią historyczną tego typu był mistrz dialogu - Sokrates.

5.    Systematyczność, traktowana jako cecha zastępcza wobec braku zdolności organizacyjnych i wysokiej inteligencji, a polegająca na skrupulatnym przestrzeganiu prostych zasad i na układaniu czynności po kolei, w niezmiennym porządku.

6.    Ekspresja, osiągana środkami aktorskimi: modulacją głosu, inscenizacją, improwizacją, ożywianiem różnego typu tekstów'.

Dobrowolski przebadał 276 nauczycieli, klasyfikując ich jako „dobrych i wybitnych" na podstawie jednej z sześciu powyższych „struktur umysłu", jako „niezupełnie odpowiednich" - na podstawie posiadania jednej właściwości i rażącego braku innej właściwości, jako „nieodpowiednich" - na podstawie dominującego braku określonej właściwości. Po wypunktowaniu tych trzech kategorii (Dobrowolski, 1979, s. 35) w skali: +1, O, -1, uzyskujemy zestawienie jak w' tab. 7.

Systematyczność okazała się wśród badanych nauczycieli najczęstsza, ale - podobnie jak o wiele rzadsza ekspresja - mniej wartościowa. Osiągnięciom zawodowym (w szkole podstawowej) najbardziej sprzyjały zdolności organizacyjne i wyobraźnia oraz, w* mniejszej liczbie przypadków', intuicja i inteligencja. Te dwie ostatnie cechy wyróżniają znaną nam już dwójkę (nauczycieli gimnazjum): pani Humańska często kieruje się intuicją, a pan Tcchnologowicz stara się zracjonalizować każdą sytuację dydaktyczną.

Prawie połowa ustalonych przez Dobrowolskiego „struktur umysłu” nauczycieli nie znalazła jego uznania. Najczęstsze okazały się przejaw')' chaosu organizacyjnego, braku intuicji, niedostatecznej inteligencji. Być może wymagania autora były zbyt wysokie, ale przytoczone w książce przykłady wypaczeń i błędów' są przekonywające.