Image0014 (10)

Lokalne systemy wymiany dowodzą, że „pieniądz" nie musi być czymś rzadkim lub czymś, o co ludzie muszą konkurować. Pieniądz jest po prostu kredytem.

rodowy Magazyn Badań Społecznych Walut) publikowany pod adresem www.uea.ac.uk/env/ijccr. Jeśli ktoś chce zapoznać się z ogólną dyskusją na temat propozycji w sprawie alternatywnych pieniędzy, powinien przejrzeć Monetary Education Project (Projekt Monetarnego Kształcenia) zamieszczony pod adresem www.reinventingmoney.com. Miarodajnym źródłem informacji na temat LETS jest firma Landsman Community Services Ltd (Landsman Communi-ty Services Ltd, 1600 Embleton Crescent, Courtenay, Bri-tish Columbia, Canada V9N 6N8).

Ograniczenia systemów lokalnych walut

Lokalne systemy wymiany dowodzą, że „pieniądz” nie musi być czymś rzadkim lub czymś, o co ludzie muszą konkurować. Pieniądz jest po prostu kredytem. Jak zauważył Benjamin Franklin, kredyt zamienia jutrzejszy dobrobyt na dzisiejsze pieniądze. Kredyt może obejść się bez złota, banków, rządów lub maszyn drukarskich. Można go realizować na komputerze.

Koncepcja jest dobra, tyle że model LETS i inne obecnie praktykowane systemy społecznego pieniądza posiadają pewne praktyczne ograniczenia. Jednym z nich jest brak motywacji do spłaty. Poza tym nie nalicza się odsetek i brak limitu czasu na dokonanie spłaty.

Jeśli ktoś pożyczał pieniądze komuś z rodziny, wie, o co chodzi. Nie spłacone długi mogą ciągnąć się w nieskończoność. Można polegać na swoich krewnych, bo wiadomo, gdzie ich znaleźć, ale w anonimowości miasta lub narodu pożyczkobiorcy systemu opartego na zaufaniu mogą rozpłynąć się bez śladu.

Tom Greco sugeruje pewne alternatywne metody przymuszania członków społeczności do uczciwości:

Zawsze istnieje możliwość, że uczestnik może zdecydować się na niezrealizowanie swoich zobowiązań, wyjść z systemu i odmówić dostarczenia wartości równoważnej tej, którą otrzymał. Istnieją trzy możliwości, jak mi się wydaje, poradzenia sobie z tym ryzykiem.

Pierwsza możliwość to „zabezpieczona" wymiana, w ramach której każdy uczestnik zastawia lub deklaruje określone środki jako zabezpieczenie swojego zobowiązania... Druga możliwość to utrzymywanie „zabezpieczającej" puli utworzonej z opłat pobieranych od wszystkich transakcji w celu pokrycia wszelkich możliwych strat. Trzecia możliwość... to współodpowiedzialność grupy, w ramach której każdy członek grupy ponosi odpowiedzialność za długi jej członków.¹¹

Takie są możliwości, ale nie są one tak praktyczne i wydajne jak stosowane dziś kontraktowe porozumienia z opłatami w postaci odsetek i kar za spóźnienie, które można wyegzekwować w sądzie. Umowy w sprawie zwrotu mogą być prawnie wzmocnione przez zajęcie zabezpieczenia, wejście na pobory i zastosowanie innych środków na wypadek naruszenia kontraktu z lub bez odsetek. Kary w postaci odsetek zmuszają pożyczkobiorców do większej ostrożności i punktualnego płacenia długów. Eliminacja odsetek z systemu pieniężnego spowodowałaby likwidację zachęty prywatnych pożyczkodawców do pożyczania i prowadziłaby do spekulacji. Gdyby kredyty były dostępne bez żadnych ograniczeń czasowych lub odsetek, ludzie po prostu wypożyczyliby wszystkie dostępne pieniądze, jakie udałoby się im dostać, po czym rywalizowaliby w zakupie obligacji, akcji i innych środków dających dochody, generując spekulacyjny wzrost wartości aktywów. Obciążenie pożyczek znacznymi kosztami powstrzymuje tego rodzaju spekulacje.

W społecznościach muzułmańskich unika się odsetek, ponieważ Koran zakazuje lichwy. W celu uniknięcia łamania prawa koranicznego islamscy prawnicy tak przygotowują kontrakty, aby nie występowała w nich opłata z tytułu odsetek. Najpopularniejszą alternatywą jest kontrakt w ramach którego bankier kupuje posiadłość, a następnie sprzedaje ją klientowi po wyższej cenie, którą ma on zapłacić w ratach. Skutek jest taki sam, jak w przypadku naliczania odsetek - trzeba zwrócić więcej pieniędzy, jeśli następuje to po dłuższym czasie, niż wtedy, gdy są one zwracane szybko.

W zachodnich metropoliach, gdzie mamy do czynienia z dużą mobilnością i religia nie jest dominującym czynnikiem, odsetki są traktowane jako uzasadniona opłata uwzględniająca wartość pieniądza w czasie. Sprzeciw Gre-co'' i innych wobec odsetek rodzi problem tak zwanego „niemożliwego kontraktu” (w modelu monetarnym, w którym jedynie kapitał wchodzi w dostawy pieniądza, zdobycie kapitału na spłacenie pożyczek wraz z odsetkami), który można rozwiązać inaczej. W 42 rozdziale mojej książki The Web ofDebt (Pajęczyna dhigów) przedstawiłam propozycję, której celem jest zachowanie korzyści płynących z systemu odsetek i jednocześnie uniknięcie problemu „niemożliwego kontraktu”. W tym samym rozdziale znajduje się także propozycja pożyczek wolnych od odsetek, które mogą sprawdzić się w praktyce.

Bardziej poważnym ograniczeniem prywatnych walut „uzupełniających” jest ich zawodność w działaniu w obecności pająka w postaci gigantycznego długu, który wysysa krew z gospodarki kraju. Wszystkie waluty „uzupełniające” zakładają istnienie ogólnokrajowej waluty, która jest uzupełniana. Podatki muszą być płacone w ogólnokrajowej walucie, podobnie jak rachunki telefoniczne, rachunki za energię, benzynę i całą resztę rzeczy, które nie są wytwarzane przez kogoś z grupy lokalnej waluty. Oznacza to, że członkowie wspólnoty muszą nadal należeć do krajowego systemu pieniężnego. W swojej książce The Lost Science of Money (Utracona wiedza o pieniądzu) Stephen Zarlenga napisał:

Takie lokalne waluty nie powstrzymują nieumiejętnego zarządzania systemem pieniężnym na poziomie krajowym. Nie są w stanie zatrzymać nieustannego odgórnego niesprawiedliwego rozdzielania pieniądza przez prywatnie kontrolowany i będący prywatną własnością system monetarny Rezerwy Federalnej. Zakończenie tej niesprawiedliwości powinno być naszym monetarnym priorytetem [podkreślenie autorki].¹²

Problem ogólnokrajowej waluty można rozwiązać jedynie poprzez jej reformę, co prowadzi nas z powrotem do „pieniężnego dylematu” z lat 1890.: zielone (dolary) czy złoto?■

notka o autorce i przypisy na stronie 42

NEXUS • 13

MARZEC-KWIECIEŃ 2010