Image20 (11)

Podstawy

Fot. 5

Fot. 6

ewentualny ekran elektrostatyczny

izolacja między uzwojeniami

uzwojenie

wtórne

wkładka bozpiecznik mocująca ttermlczny

uzwojenie

pierwotne

Izolacja

zewnętrzna

Izolacja

rdzenia

ewentualny ekran magnetyczny

rdzeń

fotografia 5c. Budowę transformatora toro-idalneoo pokazuje rysunek 6 W popularnych transformatorach nie są jednak stosowane wewnętrzne wyłączniki termiczne i nie ma ani ekranu elektrostatycznego między uzwojeniami, ani zewnętrznego ekranu magnetycznego.

Rdzeń zwijany cięty niewiele różni się od toroidalnego. jednak zupełnie inny jest sposób układaniu uzwojeń. Do nawinięcia „toroida" konieczne jest specjalne oprzyrządowanie -uzwojenie musi być nawinięte na gotowym rdzeniu bez jego przecinania. Zasadę pracy nawijarki „toroidów" przybliżają fotografie 7a...7c.

Warto dodać, że w sieciowych transformatorach toroidalnych, podobnie jak we wszystkich transformatorach sieciowych, stosowane są rdzenie ze stopów żelazokrzemowych (blach), a nie z ferrytu. Ferryty generalnie mają lepsze właściwości przy większych częstotliwościach. W przypadku transformatorów sieciowych kluczowym parametrem jest indukcja nasycenia, która dla toroidów’ nie przekracza 0.5T (pół tesli), a dla blachy żelazokrzemowej sięga 2T.

Transformutory toroidalnc mają szereg zalet, ale też pewne wady. Z uwagi na jedną z tych wad „toroidy” uchodzą nawet za ele menty dziwne, a nawet nieprzewidywalne. Warto bliżej zapoznać się z tymi pożyteczny mi elementami, żeby stosować je bez jakich kol wiek obaw.

Wady i zalety

W transformatorach z rdzeniem El i zwijanym uzwojenia nawijane są w prosty, klasyczny sposób na plastikowych karkasach, a dopiero po nawinięciu składany jest rdzeń (albo z pojedynczych blaszek, albo z połówek rdzenia zwijanego ciętego). Rysunek 8 pokazuje etapy montuzu rdzenia zwijanego. Uzwojenia można łatwo nawinąć, ale za to występuje inny problem: nieoptymalnego kształtu rdze-

wyprowadzenia

nia om/ nieciągłości i szczelin w rdzeniu. Najgorsze pod tym względem są klasyczne transformatory El. Najlepsza sytuacia jest w transformatorach toroidalnych. gdzie w pełni wykorzystuje się rdzeń wykonany ze zwinię tego długiego paska cienkiej blachy o jednolitej Miukturze. a uzwojenia umieszczone są wzdłuż całej długości rdzenia W rdzeniu El.

t

Materiał	indukcja nasycenia (Bsat)
Ferryty
o dużej przenka rości	0,35 r
Ferryt/ do zasilaczy	0,451
Blacha żelazoniklowa	□.75...1T
Blacha żelazokrzemowa	_Ul_

Rys. 7

Elektronika dla Wszystkich

Kwiecień 2005

25

i