Img00054 (2)

58

(rozpuszczalności granicznej) powstaje roztwór stały; dla stężeń wyższych powstaje stop niejednorodny. Zwykle stężenie graniczne zależne jest od temperatury — rośnie ze wzrostem temperatury (por. rys. 1.83-1).

Wiele metali ma zdolność tworzenia tzw. faz międzymetalicznych w postaci związków o charakterze metalicznym (np. Al₂Cu). Atomy obu metali tworzą, w odpowiednich proporcjach ilościowych, własne, typowe dla związku komórki elementarne, których układ krystalograficzny różni się zasadniczo od układu każdego ze składników. Powstają nowe, niekiedy skomplikowane rodzaje sieci krystalicznej. Związki międzymetaliczne tak powstałe są na ogół twarde i kruche, a więc mało podatne na obróbkę.

Roztwory stałe

1.76.    Stopy o strukturze roztworu stałego mają budowę jednorodną, złożoną z kryształów tego samego typu sieci krystalicznej, którą ma metal stanowiący podstawę stopu (metal rozpuszczalnika).

W zależności od sposobu rozmieszczenia atomów metalu mniejszościowego (rozpuszczanego) w strukturze krystalicznej rozpuszczalnika rozróżnia się dwa rodzaje roztworów stałych:

-    roztwory stałe różnowęzłowe (atomy metalu rozpuszczanego zastępują atomy óietalu-rozpuszczalnika w węzłach sieci krystalicznej),

-    roztwory stałe międzywęzłowe (atomy metalu rozpuszczanego lokują się w sposób nieuporządkowany w przestrzeniach międzywęzłowych siatki krystalicznej metalu-rozpuszczalnika).

1.77.    W roztworze stałym różnowęzłowym, gdy wielkości obcych atomów zajmujących miejsce w sieci metalu-rozpuszczalnika różnią się znacznie od wielkości atomów sieci, powstają zaburzenia w strukturze sieciowej — następuje skurcz lub rozszerzenie lokalne sieci (rys. 1.77-1).

o)    b)

Rys. 1.77—1. Punktowe defekty sieci krystalicznej wywołane obecnością obcych atomów w węzłach sieci: a) średnica obcego atomu większa od średnicy atomu metalu podstawowego; b) — mniejsza