img012 (55)

20 Tadeusz Sokołowski

się w polityce zagranicznej organizacji międzynarodowych, gdzie występuje dążenie do uzależnienia pomocy gospodarczej od poszanowania praw człowieka. Należy mieć również na uwadze fakt, iż ich skuteczność w tej dziedzinie zależy od tego, czy większość państw członkowskich stoi na podobnym stanowisku. W innym wypadku szczytne cele, w tym zapewnienie praw człowieka, są jedynie hasłem, podobnie jest z powołanymi instytucjami i procedurami. Przejawem tego jest Afryka, gdzie dochodziło i dochodzi do łamania praw człowieka na masową skalę, zaś OJA -poprzednik UA - stała się klubem spotkań towarzyskich tyranów²⁴.

Przy analizowaniu zagadnień praw człowieka w działalności organizacji międzynarodowych, należy brać pod uwagę, iż zajmują się nimi, gdyż:

1)    Uświadomiono sobie, że problem bezpieczeństwa regionu zależy od tego, czy jest demokracja — wg Samuela Huntingtona kraje demokratyczne nie walczą ze sobą²⁵, czy są przestrzegane prawa człowieka - tam gdzie są nie ma uchodźców z przyczyn politycznych, konflikty na tle narodowym i religijnym nie przeradzają się w zbrojne. Wśród takich organizacji, u których podłożem zajęcia się prawami człowieka były problemy bieżące, wpływające na bezpieczeństwo regionu, można zaliczyć OJA/UA, OPA, OB WE, WNP, RPMB, IŚE, NATO;

2)    Przestrzeganie praw człowieka rzutuje na działalność gospodarczą tam gdzie są łamane, gdzie jest bieda i nie ma równych szans, nie ma również swobody działalności gospodarczej, nie ma rozwoju ekonomicznego. W związku z powyższym organizacje, które ukierunkowane są na współpracę gospodarczą - np. Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Unia Europejska i wiele innych warunkują swoją gotowość podjęcia współpracy gospodarczej i handlowej z innymi organizacjami międzynarodowymi lub państwami od ich gotowości przestrzegania zasad demokracji, praworządności, praw człowieka. Podejmują również działania na rzecz wyeliminowania nowego niebezpieczeństwa dla przestrzegania praw człowieka, jakim jest dążenie do poszukiwania maksymalnego zysku przy najniższych kosztach ze strony korporacji wielonarodowych²⁶.

Organizacje międzynarodowe to naturalne miejsce prowadzenia polityki przez państwa w zakresie praw człowieka. Ich wielostronny charakter powoduje, iż z jednej strony są skuteczne - siła przebicia wielu jest większa od pojedynczej inicjatywy, ale jednocześnie z drugiej - mogą być hamulcem’dla tej polityki. Trzeba znaleźć sojuszników dla realizacji własnych interesów, a to wymaga poszukiwania kompromisów i ustępstw, co może prowadzić do stosowania selektywnej, podwójnej miary w ocenie sytuacji praw człowieka w poszczególnych państwach²⁷. Jedne

²⁴    W. Jagielski, Nowa Unia. Szczyt Państw Afrykańskich, „Gazeta Wyborcza” z 9 lipca 2002 r.

²⁵    S.P. Huntington, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, Warszawa 1998, s. 31.

²⁶    Szerzej na ten temat por. J. Symonides, Odpowiedzialność korporacji wielonarodowych za przestrzeganie i promocją praw człowieka, [w:] Globalizacja a stosunki międzynarodowe. Pod redakcją E. Haliżaka, R. Kuźniara, J. Symonidesa, Bydgoszcz-Warszawa 2004, s. 264 i n.

²⁷    R. Kuźniar, Prawa człowieka i stosunki międzynarodowe, „Sprawy Międzynarodowe” 1998, nr 3, s. 30.