img008 (62)

16 Tadeusz Sokołowski

lizowane, (najważniejsze znaczenie ma Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości oraz powołane na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa doraźne trybunały do spraw osądzenia zbrodni w Ruandzie i byłej Jugosławii) - orzeczenia są wydawane w sprawach ogólnych i stosunkowano rzadko. Na podstawie traktatów z dziedziny praw człowieka są powoływane wyspecjalizowane organy kontrolne, których orzeczenia mają istotne znaczenia do interpretacji traktatów, wśród nich można przykładowo wymienić Komitet Praw Człowieka, Europej ski Trybunał Praw Człowieka, Amerykańską Komisję Praw Człowieka.

3. Zasady międzynarodowych praw człowieka¹⁷

Podstawową zasadą prawa międzynarodowego jest zasada równości i suwerenności państw, która jest zawarta w art. 2 Karty Narodów Zjednoczonych z 1945 r. Zgodnie z nią państwa nie mogą wkraczać w sprawy wewnętrzne innych państw. Jednakże na gruncie praw człowieka doszło do znamiennej reinterpretacji tej zasady. Państwa nie mogą powoływać się na nią w sytuacji, gdy społeczność międzynarodowa chce wejrzeć w problematykę przestrzegania praw człowieka w danym państwie, zwłaszcza w sytuacji, kiedy zaakceptowało prawo do skargi - państwowej, a jeszcze bardziej do indywidualnej. Wiąże się to z inną zasadą, tj. wyczerpania środków krajowych przed skorzystaniem z mechanizmów międzynarodowych. Pozwala ona państwom na rozwiązanie własnych problemów własnymi siłami. Jednakże, jeśli środki krajowe zawodzą, to wówczas wkracza międzynarodowe prawo człowieka.

Problem komplikuje się, jeśli władze jakiegoś państwa łamią na skalę masową prawa człowieka, całkowicie lekceważąc opinię społeczności międzynarodowej. Wyjściem z takiej sytuacji jest interwencja humanitarna, a więc podjęcie akcji zbrojnej w imię ochrony praw człowieka, ściganie sprawców masowych zbrodni. Bronisław Geremek odnosząc się do tego problemu stwierdził Państwo, które dopuszcza się ciężkich przestępstw przeciwko własnej ludności, musi się spotkać z reakcją międzynarodową i to legitymizuje interwencję humanitarną*.

Tak więc „suwerenność indywidualna” - ochrona praw człowieka - stoi przed „suwerennością państwową”¹⁹.

Taka interpretacja spotyka się z krytyką, bądź z przyczyn prawnych, właśnie z uwagi na zasady suwerenności i niemieszania się w wewnętrzne sprawy innych krajów oraz zakazu użycia siły, dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy interwencja me ma mandatu Narodów Zjednoczonych, bądź z przyczyn etycznych - przemocy me można zwalczać przemocą, użycie sił zbrojnych pociąga za sobą straty wśród ludności cywilnej - lub politycznych (selekcji interwencji) - karze się słabsze,

¹⁷    Por. M.N. Shaw, Prawo międzynarodowe, Warszawa 2000, s. 170-171.

¹⁸    B. Geremek, Suwerenność i prawa człowieka: Narody Zjednoczone w XXI wieku, „Sprawy Międzynarodowe” 1999, nr 4, s. 11.

¹⁹    W. Anioł, Paradoksy globalizacji, Warszawa 2002, s. 208.