img024

łacińska miała kilka różnych wartości głoskowych, np. litera d oznaczała d, jj, g; litera o oznaczała Tc, o, ó; litera z oznaczała z, ś, ź, i. Ale to nie wystarczało i trzeba było wejśó na drogę użycia nowych znaków pojedynczych lub pisowni złożonej pierwszego stopnia, tzn. posługiwania się dwuznakami. Takim wcześnie wprowadzonym nowym znakiem jest litera (i dla nosówek Chętniej jednak uciekano się do kombinacji liter łacińskich; zabieg to znany już gTafii starościńskiej, np. ph równe greckiemu cp lub ch równe greckiemu x> ^a podjęli go średniowieczni pisarze zachodnioeuropejscy.

Zupełnie wyjątkowo zużywano zbywające litery łacińskie dla swoistych potrzeb rodzimych; tak np. wprowadzono w XV w. literę x jako wskaźnik no-sowości.

Adaptacja nieodpowiedniego alfabetu nastręczała ogromne trudności. Ponieważ zaś różni pisarze i kopiści po swojemu sobie z nim radzili, o jakimś powszechniejszym porozumieniu się i wypracowaniu ogólnie obowiązującej normy ortograficznej w ówczesnych prymitywnych warunkach oświatowych i kulturalnych nie mogło byó mowy, a z biegiem czasu oddziaływały też nieraz rozbieżne wpływy czeskie i niemieckie, nie zdziwimy się, że średniowieczny sposób pisania przedstawia obraz wielce niejednolity i niekonsekwentny. iT. Jako przykład najdawniejszej pisowni przedstawimy zwyczaje pisarza Bulli Z r. 1136

Głoska	Litera	Przykłady
U	U V	Gluchici; Bogvmil
i	i y	Babiza; Tys (= Cis)
y	i; y (po o(SS)	Bitom Griz; Gyrniela (= Czyrniela)
samogłoski	[ an en un	Balouanz; Deuentliz; Lunciz; Bambni-
nosowe	lam em um	zia\ Ghomesa-, Ghrwstor (= Chrzą-
	[o e u	stów)
V	V u	Vsemir; Brualevo
s	s ss z	Slimisl; Cuasselc; Smolzco
z	s z	Slimisl, Zagorici
ś	s z	Sedleuit; Zedlanta
&	s z	Posdech-, Blizina
ś	s ss	Gneuos; Targossa
&	Z 8	Balouezici-, Krisan
c	c ch che z zi	Gońce-, Scarbinichi (= Skarbnicy); Sol-che (= Solc); Zestniza; Bambnizia (= Dębnica)
6	c ch che	Lunciz (= Łęczyca); Bichelc Byczek); Louiche (= Łowicz)
s	Z	Zeraz (— Sieradz)
6	t	Ghotan (= Chocian)
i	d	Beuentliz (= Dziewiętlic)
f	r	Krisan (= Krzyżan)

Głoska	Litera	Przykłady
k	c	Galis (= Kalisz) Cochan (= Kochan)
(przed a 0 u)		Gurassek (= Kurasek)
k . (przed e)	k	Nakel (= Nakieł)
k (przed spółgłoską i na końcu wyrazu)	c k	Graic (= Kraik) Grisan; Bichek
j (przed spółgłoską i na końcu wyrazu)	i y	Yoibor; Domauy (= Domawuj)
V	i	Golian
yj i	y iy	Sulistry (= Sulistryj) Selistriy (= Że-listryj)
! , vu	V U uu	Niesnavy (— Nieznawuj); Domauy
i 1		(= Domawuj); Gostiuuy (= Gości -wuj)
Só \	sch st	Pischino (= Pyszczyno); Turcouiste (= Turkowiszcze)
kv !	cu ąu	Guassec (— Kwasek); Quatec (= Kwiatek)

Pisownia XIV w. wygląda w zasadzie podobnie: samogłoskę u oznacza litera v, samogłoski i y — litery i lub y, samogłoski nosowe pisze się literami a e oraz wprowadzonym znakiem 0 <p albo dwuznakami an en as ee. Spółgłoski bezdźwięczne odróżnia się zasadniczo od odpowiednich dźwięcznych z wyjątkiem szczelinowych. Natomiast nie oznacza się w sposób konsekwentny różnicy twardości i miękkości. Spółgłoskę j oznacza litera t lub y, spółgłoskę v — litera v, k — k lub c, t oznacza się literą t lub za wzorem niemieckim —• niepotrzebnym dwuznakiem th, spółgłoski c ó ć oznacza się dwuznakami cz ch. Nieraz widać objawy pisowni fonetycznej.    KatyteU /tć/yy

Dla ilustracji tej pisowni wyzyskamy Kazania świętokrzyskie y

Głoska	Litera	Przykłady
samogłoski nosowe	<P	mefkaitpch f<p narodil
U	U V	uznaie uzrely ujtrajena; vbojtue trodnem
i	y i	vbogy cynich (= czynić) fały (= chwali)
y	y i	doracy (= doradzi) ctuoracy (= cz(t)wo-racy) domęf&i ( = domieści) nalazimy leniu cynili (= czynili) oyrekwp,
		Katerina narodil rihlem TMjieuyp haftuj sU*?fc>'<s 93