img047 (49)

^1,1 W. Dobaczewska, Złota studzienka, (W:) U złotego źródła, Warszawa 1974, s. 15—16.

²⁰    J. Porazińska, Za górami, za lasami, Warszawa 1954, s. 57.

²¹    J. Porazińska, Za trzydziewiątą rzeką, Warszawa 1956, s. 94,

²²    A. Jodle®, Proste jormy, cup. cit., s. 79.

²³    J. Porazińska, Za trzydziewiątą rzeką, op. cit., s. 5.

^v‘ J. Porazińska, Za górami, za lasami, op. cit., s. 100—101.

²⁵ J. Porazińska, Szklana góra, (W:) U złotego źródła, op. cit., s. 220.

²⁰ zob. jej utwór Pieśń, (W:) Złota jabłoń, op. cit.

²⁷ tamże, s. 102.

³⁸ tamże, s. 106.

²⁹    Wszystkie .przykłady pochodzą z utworów J. Porazińskiej zawartych w zbiorach, baśni: Za górami, za lasami oraz Za trzydziewiątą rzeką.

³⁰    H. Januszewska, Złota jabłoń, o_tp. cit.

³¹    zob. J. Cieślikowski, Wielka zabawa, op. cit., s. 245.

³²    E. Szelburg-Zarembina, Dzieła, t. X, Lublin 1972, s. 20G.

³³    B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, tłum. D. Danek., Warszawa 1985, t. II, s. 248.

Przeciw szarości — czyli o baśni literackiej

Trudno określić granice baśni literackiej, a jeszcze trudniej zaproponować taką jej definicję, która uwzględniałaby przede wszystkim oryginalne właściwości tekstów tego gatunku, nie występujące w innych odmianach fantastyki dziecięcej. Już sama nazwa gatunkowa inie należy do terminów bezspornych i powszechnie w nauce o literaturze podzielanych: obok pojęcia „baśń literacka” (lub artystyczna) używa się terminu „bajka literacka”, K. Kuliczkowska natomiast w celu wyeksponowania różnicy między utworami w rodzaju Dziadka do orzcchóiu czy Piotrusia Pana a ba śnią ,,klasyczn^fpochodzenia ludowego, proponuje nazwę „baśń-Rowoczesaa^iub „współczesna fantastyka” l. W ostatnim okresie dość popularny stał się też angielski termin .„fantasy”, oznaczający współczesną wersję baśni fantastycznej różniącej się od swej „klasycznej” poprzedniczki nie tylko nowoczesnymi realiami, lecz również załamaniem baśniowej przyczynowości, specyficznym zbliżeniem do praw rządzących społeczna rzeczywistością, a niekiedy nawet^jezygnaćją z obowiązkowego happy endu ²/’Na użytek tej pracy pozostajemy jednak przy terminie „baśń literacka”, który mimo swej ogólnikowości ii nieprecyzyjności, trafnie oddaje kulturową i komunikacyjną sytuację gatunku — jego uniezależnienie się od baśni folklorystycznej. Powyższe stwierdzenie wymaga jednak uzupełnienia. Mówiąc o wzajemnych relacjach między baśnią ludową a literacką podkreślić należy, że baśń artystyczna wyemancypowana z bezpośrednich związków z folklo-

93