img168 (15)

Ryc. 2.3.2.1.a. Różne postacie włosków, szczecinek i kolców na ciele pszczoły

Każdy włosek na ciele pszczoły powstaje z dwóch komórek nabłonka. Od jednej z nich, właściwej komórki włoskotwórczej (trychogenna), biegnie ku górze poprzez otwór oskórka długa wypustka plazmatyczna, na którą nakłada się warstewka epikutikuli. Jest to właściwy włosek. Kształt jego zależny jest od kształtu wypustki plazmatycznej. Po obumarciu plazmy wnę-tr/a włosa lub całej komórki trychogenicznej, włos staje się tworem martwym. Jest on połączony z pancerzem ruchomo, gdyż podstawę jego otacza cienka, elastyczna błona (membrana). Błonę tę wytwarza komórka błonkotwórcza, która otacza podstawę wypustki plazmatycznej komórki włoskotwórczej. Podstawa włoska może być położona rozmaicie. Jeżeli znajduje się poniżej powierzchni oskórka, włosek wyrasta z mniej lub bardziej głębokiego dołka. Niekiedy jednak włosek może być umieszczony na szczycie stożkowatego wzgórka; w tym wypadku wałek egzokutikuli wytworzony jest przez znacznie wydłużone komórki nabłonka, otaczające dwie komórki: włosko-twórczą i błonkotwórczą (membramalną).

Owłosienie pszczoły składa się w większej części z drobno pierzastych włosków. Niepierzaste, rózgowate włosy mają robotnice na górnych częściach aparatu gębowego, żuwaczkach, na przednich nogach i między pierzastymi włoskami w dolnych partiach tułowia. Na odwłoku można odróżnić mniej lub bardziej wyprostowane stojące włoski długie i w podszyciu włoski krótkie, gęsto przylegające, jakby coś w rodzaju wojłoka. Te krótkie włoski two-rzą w środku tergitów odwłokowych (III, IV i V) zwracające uwagę szare paski zwane rąbkami filcowymi (Ryc.2.3.2.1 .b.). Są one charakterystyczne dla różnych ras pszczół. W odróżnianiu ras pewną rolę odgrywają także wymiary włosków długich; wahają się one między 0,16 mm i 0,70 mm.

a    b    c

Ryc. 2.3.2. l.b. Rąbek filcowy na tergitach pszczoły robotnicy (powierzchnia zakropkowana); a- wąski, b - średni, c - szeroki

Liczne szczecinki, które można definiować jako grube włosy, pokrywają nogi pszczoły. Spełniają one przede wszystkim funkcje czyszczące ciało pszczoły: głowę i czułki (pierwsza para nóg), okrywy tułowia i odwłoka (druga i trzecia para) oraz skrzydeł (trzecia para). U robotnicy ziarna pyłku kwiatowego z włosków okrywy ciała zostają gromadzone w koszyczkach na goleniach trzeciej pary nóg.

2.3.2.2. Ubarwienie pancerza

Głowa i tułów pszczoły są na ogół ubarwione jednolicie, najczęściej na ciemno-brązowo. Opis odwłoka pod tym względem różni się bardzo, w zależności od geograficznego pochodzenia pszczół. W barwie jego oskórka, szczególnie na tergitach 111—V, mogą występować różnego zasięgu i wzoru rozjaśnienia (Ryc. 2.3.2.2.a.) od odcieni żółtych do brązowych. Te rozjaśnienia o wiele wyraźniej wybijają się u robotnic i trutni niż u matek. U robotnic jasna barwa na tergitach występuje często po obu ich stronach w górnych narożnikach. Dalsze postacie rysunku rozjaśnienia, to od nieregularnego zwykle paska wzdłuż górnego (przednic-

Ryc. 2.3.2.2.a. Różnorodność rysunku rozjaśnienia na tergitach odwłokowych pszczoły robotnicy; a - ubarwienie jednolicie ciemne, b - rozjaśnienie w narożnikach tergitu, c i d -paski jasne na tergitach (2 i 3 oraz 2, 3 i 4)