img180 (15)

HX 2. PODSTAWY PSZCZELNICTWA

zarówno robotnice kilkudniowe, jak i starsze, w wieku ponad 18 dni, pod warunkiem, że przedtem go nie wytwarzały. Gruczoły pszczół zimujących zachowują zdolność funkcjonowania. Po zakończeniu sekrecji komórki gruczołowe maleją i ulegają uwstecznieniu - do 3pm wysokości.

Luseczka woskowa odpowiada kształtem i wielkością lusterku woskowemu, na którym zastyga. Przeciętnie łuseczka woskowa waży od 0,0008 do 0,002 g; na 1 g wosku potrzeba od 500 do 1250 łuseczek. Grubość łuseczki wynosi około 0,5 mm.

Lusterka woskowe u pszczół znanych u nas ras geograficznych różnią się wielkością i kształtem. W porównaniu z innymi cechami ilościowymi mają one pierwszorzędne znaczenie w systematyce gatunku Apis mellifera. Do tego celu przeważnie służy powierzchnia lusterka woskowego (najczęściej prawe na IV sternicie), rzadziej jego szerokość (mierzona wzdłuż osi ciała) i długość (w poprzek osi ciała). Na ogół jednak systematycy pomijają tę cechę, przede wszystkim z powodu sporej trudności jej oznaczania.

2.3.5.4. Gruczoł zapachowy

Na grzbietowej części odwłoka robotnicy między szóstym a siódmym tcrgitem znajduje się gruczoł zapachowy (Ryc.2.3.5.4.a.). Odkrył go w 1883 r. uczony rosyjski Zubariew, który nazwał go gruczołem Nasonowa. Gruczoł ten tworzy grupa dużych, wielojądrowych komórek wydzielniczych kształtu ampułkowatego. Wydzielina komórki gromadzi się wewnątrz dużej wakuoli. Od każdej z komórek odchodzi wąski kanalik o schitynizowanych ścianach, otwierający się na powierzchni cienkiego oskórka łączącego szóstą płytkę grzbietową odwłoka z siódmą.

Ryc. 2.3.5.4.a. Gruczoł zapachowy robotnicy (wg Snodgrassa): A - przekrój podłużny w miejscu połączenia szóstego i siódmego grzbietowego półpierścienia odwłoka; B - grupa komórek wydzielniczych; C - jedna z komórek; 1,2- tergity szóstego i siódmego segmentu; 3 - fałd błony sprężystej łączącej tergity; 4 - nabłonek (hipodermis);

5 - komórki gruczołu zapachowego; 6 - komórki tłuszczowe;

7 - ujście kanalików wyprowadzających; S - kutikula; 9 - wakuola

Powierzchnia gruczołu zapachowego zazwyczaj jest ukryta pod szóstym ter-gitem odwłoka. Pszczoła, która używa gruczołu zapachowego, uwypukla go na zewnątrz w postaci wilgotnego wałeczkowatego wzniesienia barwy cielistej.

Wonna wydzielina gruczołu Nasonowa gromadzi się w zasięgu błony łączącej płytki grzbietowe odwłoka; po uwypukleniu gruczołu rozlewa się po jego powierzchni i z wolna ulatnia. Pszczoły przyspieszają ulatnianie się tej substancji przez szybkie poruszanie skrzydłami. Gruczoł zapachowy odgrywa ważną rolę w życiu rodziny pszczelej. Wydzielina jego służy do znakowania (utrzymuje się do 24 godzin); w postaci śladów wytycza miejsca pokarmu oraz pobliże ula, jest wskaźnikiem dla pszczół szukających wejścia do gniazda, a także zwabia pszczoły wychodzącego roju, prowadząc do skupiania się. Pod względem chemicznym jest mieszaniną terpenów, jak: geraniolu, cytrolu (najsilniejsze właściwości wabiące), kwasu geraniowego, kwasu nerolowego. Zapach jej zbliżony jest do woni melisy, tym też należy tłumaczyć gromadzenie się pszczół w rojnicy natartej zielem tej rośliny.

2.3.5.5. Gruczoły kieszonkowe

U matek pszczelich na grzbietowej części odwłoka znajdują się gruczoły kieszonkowe. Są to pola przekształconych komórek oskórkowych, umiejscowione po obu stronach środka tergitów III, IV i V od strony spodniej ich części tylnej, przykrywającej dachówkowato przednią krawędź następnego tergitu. Wydzielina tych gruczołów zwabia trutnie podczas lotów godowych, a w rodzinie pszczelej umożliwia robotnicom rozpoznanie swojej matki. Gruczoły kieszonkowe występują również u pszczół trutówek.

2.3.6. Morfologiczno-matematyczne modele populacji pszczół

Systematyka gatunku Apis mellifera i wyodrębnianie drobniejszych jednostek zootechnicznych opiera się głównie na cechach morfologicznych charakteru ilościowego. Ich rozkład w populacji jest na ogół zbliżony do rozkładu normalnego (krzywa Gausa). Średnia arytmetyczna i standardowe odchylenie dobrze zatem charakteryzują daną populację pod względem poziomu cechy i jej zmienności. Znając te parametry można zbudować matematyczny model populacji poprzez sprowadzenie wartości średniej {X) do zera, a standardowego odchylenia (S) do jedności. Tę normalizację cechy wyraża wzór:

z = (X-x):S