img170 (13)

I IK 2. PODSTAWY PSZCZELNICTWA

F 7

Ryc. 2.3.3.2.a. Szczegóły budowy aparatu gębowego robotnicy (wg Snodgrassa): A -zakończenie języczka widziane od strony tylnej; B - to samo zakończenie od strony przedniej; C - rynienka w głębi kanalika przebiegającego wzdłuż języczka; D - zespół dolno wargowo-szczękowy widziany od strony tylnej; E - języczek w przekroju poprzecznym; F część wargi dolnej widziana od przodu; G - zespół dolno wargowo-szczękowy widziany / boku; 1 - łyżeczka i 2 włoski na końcu języczka; 3 - języczek; 4 - kanalik na dolnej stronie języczka; 5 - głaszczki wargi dolnej; 6 - przyjęzyczek; 7 - podbródek; 8 - przedbró-dek; ⁽> - szczątkowy głaszczek szczękowy; 10 - picniek szczękowy; 11 - wiązadełko; 12 -kotwiczka; 13 - żuwka zewnętrzna szczęki; 14 - wnętrze kanalika; 15 - zgrubiała podstawa rynienki na dnie kanalika; 16 - rynienka; 17 - ściana kanalika jej powierzchnia jest stwardniała, wewnętrzna pokryta delikatnym, miękkim oskórkiem. Znajduje się tu poduszeczkowaty, umięśniony otwór, którego podstawa przedłuża się do wnętrza gardzieli po wewnętrznej stronie nadustka; jest to tak zwane nadgębie (epipharynx).

Tuż za otworem gębowym mieści się trzeci nieparzysty narząd - nieduży, płatowaty wyrostek, szeroki u podstawy, zwężający się nieco ku dołowi, na szczycie dość głęboko wcięty, wskutek czego zakończony jest jak gdyby dwoma zaostrzonymi języczkami. Narząd ten nosi nazwę podgębia (hypopharynx). Nadgębie i podgębie umożliwiają zamykanie otworu gębowego.

W skład pozostałych części aparatu gębowego pszczoły wchodzą parzyste żuwaczki, szczęki oraz warga dolna.

Żuwaczki (mandibulae) - są to bardzo twarde, mocne narządy, mieszczące się po obu stronach dolnej części głowy przed otworem gębowym. Mają one szeroką podstawę, łączącą się z głową za pomocą dwóch kłykci. Krawędzie żuwaczek są spłaszczone na kształt skośnie uciętego dłutka. U pszczół robotnic są one proste, natomiast u matek i trutni znajduje się na nich dość głęboki wrąb, wskutek czego w końcowej części krawędzi żuwaczek powstaje zaostrzony, trójkątny ząbek. Boczne części żuwaczek robotnic pokryte są włoskami, u matek są one dłuższe niż u robotnic, a najdłuższe u trutni.

Po obu stronach otworu gębowego znajdują się szczęki (maxillae), dość ściśle złączone z wargą dolną (labium) w tak zwany zespół dolnowargo-wo-szczękowy (labialno-maksylarny), działający w czasie pobierania pokarmu jako pewna całość, połączony z głową w sposób umożliwiający wysuwanie go ku dołowi, lub podciąganie w górę. W wykonywaniu tych ruchów podstawowe człony szczęk odgrywają rolę zawiasów. Człon taki -kotwica (cardo) - ma kształt pałeczki rozwidlonej u podstawy. Krótsza część rozwidlenia - to kłykieć obracający się w odpowiednim wgłębieniu głowy.

Powierzchnia tylnej części puszki głowowej poniżej otworu potylicznego aż do otworu gębowego wygina się głęboko do wnętrza głowy, tworząc rodzaj łukowatej niszy. Boczne jej ściany, silnie stwardniałe, sięgają prawie do wewnętrznej strony nadustka. Na brzegach zagłębienia znajdują się dołki, w których tkwią kłykcie kotwiczek szczękowych. Stwardniałe krawędzie tej niszy przechodzą w miękki oskórek, łączący z wnętrzem głowy wnętrze szczęk i wargi dolnej w sposób umożliwiający ich ruchy. Końce kotwiczek łączą się stawowo z pieńkami. Pieniek (stipes) - drugi człon szczęki - jest najbardziej masywną jej częścią. Nieco wypukły po stronie zewnętrznej i korytkowato wgięty od wewnątrz, ma on w przekroju poprzecznym zarys półksiężycowaty. Pieńki są z lekka skręcone spiralnie: prawy w lewo, a lewy w prawo. W zasadzie pieniek szczękowy owadów ma na końcu 3 części: głaszczek szczękowy (palpus mcucillaris), kilkuczłonowy narząd umieszczony po stronie zewnętrz-