img248

ROZDZIAŁ II

HIGIENA ZWIERZĄT I ŚRODOWISKA 4. BIOKLIMAT POMIESZCZEŃ - CZYNNIKI FIZYCZNE

4.1. Uwagi ogólne

Zoohigieniczna ocena funkcjonalności budynków dla zwierząt

Organizm zwierząt podlega nieustannie wpływom czynników środowiskowych i san ze swojej strony wywiera wpływ na swoje otoczenie To stałe wzajemne oddziaływanie międzj organizmem a środowiskiem tworzy jedność biologiczną, która w naturze bada - ekologia, a v środowisku hodowlanym - zoohigiena Można zatem powiedzieć, ze zoohigiena to stosowana ekologia zwierząt gospodarskich

Układ czynników środowiska hodowlanego pozostaje pod p^emoznym wpływem człowieka Dlatego tez do czynników środowiska hodowlanego według pewnej hierar chii wartości należą a) człowiek - hodowca, b) jakość gleby i zaopatrzenie w wodę, c zasoby pełnowartościowych pasz i żywienie zwierząt, d) nowoczesne budowmctwt inwentarskie i funkcja mikroklimatyczna pomieszczeń dla zwierząt e) pielęgnacja i f eksploatacja zwierząt ora/ g) mechanizacja i automatyzacja, ułatwiająca zaspokojeni potrzeb fizjologicznych zwierząt.

Budownictwo nwentarskie jest czynnikiem środowiskowym o bardzo istotnym zna czemu dla zdrowia i produkcyjności zwierząt. Generalnym celem budynków jest ułatwię me człowiekowi pracy (eksploatacji zwierząt), jak tez ochrona zwierząt przed ekstreman klimatycznymi Niemniej jednak w nowoczesnej hodowli i chowie zwierząt pomieszczę ma inwentarskie powinny stanowić już „urządzenia do celowego dozowania klimatu (Cena, 1952), me tylko poprzez ich proste ogrzewanie lecz także przez ich klimatyza cję (automatyczną regulację czynników cieplno-wilgotnościowych) Im wyższy będzie standard wnętrza budynków i ich swoistego klimatu, tym wyzsza będzie zdrowotność produkcyjność zwierząt

Pomieszczenie dla zwierząt powinno spełniać szereg funkcji związanych me tylko z technologią produkcji (organizacją pracy) lecz również z potrzebami fizjologicznymi produkcyjnymi zwierząt Zaspokojenie potrzeb biologicznych zwierząt stanowi podsta wowe kryterium oceny przydatności budynków do określonego kierunku czy systemt produkcji zwierzęcej

W zoohigienicznej oconie funkcjonalnej wartości budynków dla zwierząt uwzględnia się usytuowanie obiektu jego wymiary, powierzchnię i kubaturę, przegrody kon strukcyjne (ściany, wrota i drzwi, okna, podłogę) i ich ciepłochronrość, ścioły, stanowi ska i uwiązy, kanalizację i usuwanie obornika urządzenia do mechanicznego doju, wentylację i bilans aeplny pomieszczeń oraz bioklimat wnętrza (tj swoisty układ czynników mikroklimatycznych wewnątrz użytkowanych pomieszczeń dla zwierząt gospodar skich) Niektóre zagadnienia oceny funkcjonalnej wartości budynków inwentarskich i ich wpływ na zdrowie i produkcyjność zwierząt zostaną omówione szczegółowo w ćwiczę mach 4, 5 16 4 2. Promieniowanie i ośwletlenlo

Promieniowanie cieplne zawierające Bię w długości fali widma elektromagnetycznego od 100 do 100000 nm, możemy ogólnie podzielić na promieniowanie słoneczne (krótkofalowe) 100-4000 nm i promieniowanie ziemskie (długofalowe) 4000400000 nm Głównym źródłem promieniowania jest słońce. Jednakże do powierzchni Ziemi dociera promieniowanie słoneczne o zredukowanym zakresie (300-3000 nm) na skutek osłabienia (absorbcji. rozproszenia) w atmosferze ziemskiej. Promienie krótsze od 300 nm są c.ilkowiae pochłaniane przez atmosferę Promienie powyżej 3000 nm zatrzymywane przez zwykłe szkło okienne oraz w większości pochłaniane przez parę wodną Zwierzęta otrzymują również promieniowanie ze sztucznych źródeł które wspomagają lub zastępują bezpośrednie promeniowanie słoneczne

4.2.1.    Cechy fizyczne promieniowania

Cechami fizycznymi promieniowania są długość fali i natężenie promieniowania Ze względu na działanie na organizm podz*ał promieniowana słonecznego przedstawia się następująco:

n) promieniowanie podczerwone (IR), długie - 760-4000 nm.

b)    promieniowanie widzialne (VR), średnie - 400-760 nm

c)    promieniowanie ultrafioletowe (UV). krótkie -180-400 nm

frakcja A (UV-A) - 400-320 nm, fale słabo działające, przenikają przez szkło zwykłe wywołują rumień słoneczny,

frakqa B (UV-B) - 280-320 nm. tzw promienie Dorno, nie przenikają przez szkło działają przeciwkrzywiczme (przeprowadzają prowitaminy D w witaminę D₃), wywołu ją rumień, działają baktenobójczo,

li akcja C (UV-C) -180-280 nm. promienie silnie działające nie docierają do powierzchni Ziemi, działają silnie bakteriobójczo służą do dezynfekcji powietrza i powierzchni przedmiotów i zwierząt

Promienie podczerwone stanowią 60%. widzialne 39% a promienie ultrafioletowe 1% widma słonecznego docierającego do ziemi Natężenie energii słonecznej mierzone na górnej granicy atmosfery wynosi 136 mW/on' i nosi nazwę stałej słonecznej W średnich warunkach zachmurzenia na półkuli północnej do powierzchni ziemi dociera tylko 43% tej energii (w tym 27% stanowi promieniowanie bezpośrednie a 16% promieniowanie rozproszone) Reszta tj 57% ulega ekstynkcji (osłabieniu) na skutek odbicia (42%) i pochłonięcia (15%)

4.2.2.    Działanie promieniowania słonecznego na organizm

Działanie promieniowania słonecznego na organizm zależy od długości fali i jego natężenia Promieniowanie ultrafioletowe (UV) powoduje w organizmie głównie zmiany chemiczne (fotochemiczne) i biologiczne (ryc 2).

Ryc 2 Zakres widma promieni UV i najważniejsze związane z nim biologiczne efekty: A - efekt antyrachityczny; B - rumień C - powstanie pigmentu: O • efekt baktenocydowy; E - wywołanie zapalenia spojówek: F - działanie rakotwórcze (Pilawski. 1977)