img256 (9)

3. Klasyfikacja głosek

Na podstawie cech akustycznych i artykulacyjnych w języku hiszpańskim, podobnie jak w wielu innych językach, rozróżnia się samogłoski (hiszp. vocales) i spółgłoski (hiszp. consonantes). Podział ten, wprowadzony jeszcze przez gramatyków greckich, był wielokrotnie krytykowany przez językoznawców jako nie w pełni odpowiadający rzeczywistym podstawom fizjologicznym. Jest on jednak jak najbardziej uzasadniony z punktu widzenia glottodydaktycznego.

Na płaszczyźnie artykulacyjnej główna różnica między spółgłoskami a samogłoskami sprowadza się do tego, iż:

ł. podczas artykulacji spółgłosek w jamie ustnej powstaje przegroda przeszkadzająca odpływowi wydychanego powietrza, czyli jama ustna jest w mniejszym lub większym stopniu zamknięta,

2. artykulacja samogłosek polega na braku przeszkody i swobodnym przepływie wydychanego powietrza, przy czym jama ustna jest w mniejszym lub większym stopniu otwarta.

Podział na samogłoski i spółgłoski, a tych ostatnich także na głoski dźwięczne i bezdźwięczne (hiszp. sonidos sonoros y sordos), związany jest z ruchem wiązadeł głosowych i wolną przestrzenią między nimi, tzw. głośnią (hiszp. glotiś). Przy wzajemnym zbliżaniu się wiązadeł głosowych i ich drganiu, a także zwężeniu się głośni, powstają głoski dźwięczne. Artykulację głosek bezdźwięcznych cechuje brak drgań wiązadeł i odbywa się ona tylko przy ich zbliżaniu się.

Wśród głosek dźwięcznych rozróżnia się z kolei samogłoski i spółgłoski dźwięczne (hiszp. sonido vocalico y sonido consonantico sonoro). Drgania wiązadeł występujące przy artykulacji tych pierwszych odznaczają się większym natężeniem, siłą i częstotliwością. Dzięki temu samogłoski osiągają znacznie wyższy ton niż spółgłoski dźwięczne.

Ruch wiązadeł głosowych przy wytwarzaniu spółgłosek bezdźwięcznych, samogłosek i spółgłosek dźwięcznych jest przedstawiony na str. 13).

Kolejny podział głosek: na ustne (hiszp. orałeś lub bucales) i nosowe (hiszp. nasales) uwarunkowany jest położeniem podniebienia miękkiego. Gdy jest ono podniesione i przywiera do tylnej ściany jamy gardłowej następuje artykulacja głosek ustnych (np. hiszpańskie fonemy /b/, /t/, /k/). Przy wymawianiu tych głosek wydech następuje tylko przez jamę ustną. Artykulacja głosek nosowych odbywa się przy

wiazadła

głosowe

głośnia

i

i

i

\

\

"i/

\

t

i

i

i

/

3

1.    położenie normalne podczas oddychania.

2.    zwężenie przy wytwarzaniu spółgłosek bezdźwięcznych.

3.    drgania przy artykulacji samogłosek i spółgłosek dźwięcznych.

opuszczonym podniebieniu miękkim. W ten sposób między tym ostatnim a tylną ścianą jamy gardłowej powstaje szpara i powietrze wydostaje się jednocześnie poprzez jamę ustną i nosową (np. hiszp. fonemy /m/, /n/).

Jednym z najważniejszych czynników, na podstawie którego klasyfikuje się głoski, jest sposób artykulacji (hiszp. modo de articulación), czyli rodzaj przeszkody, na którą natrafia powietrze opuszczające płuca. Sposób artykulacji zależy od tego w jakim stopniu otwarte lub zamknięte są narządy artykulacyjne.

W zależności od pionowych ruchów języka samogłoski dzielą się na wysokie lub przymknięte, średnie i niskie lub otwarte (hiszp. altas lub cerradas, medias, bajas lub abiertas).

Klasyfikacja spółgłosek ze względu na stopień zamknięcia jamy ustnej przedstawia się następująco:

1.    Zwarto-wybuchowe (hiszp. oclusivas, explosivas lub mornen-laneas). Całkowite zamknięcie jamy ustnej spowodowane jest przez zetknięcie się narządów artykulacji. Powietrze wydostaje się w sposób wybuchowy (np. hiszp. fonemy /p/, /d/, /k[).

2.    Zwarto-szczelinowe lub afrykaty (hiszp. semioclusivas lub af-ricadas). Po zwarciu narządów artykulacji następuje ruch języka wytwarzający szczelinę, przez którą stopniowo wychodzi powietrze (np. hiszpański fonem /c/).

3.    Szczelinowe lub trące lub spiranty (hiszp. fricałivas, espirantes, constrictivas, continuas). Narządy artykulacyjne zbliżają się ale do całkowitego zamknięcia nie dochodzi. Przez pozostającą szczelinę swobodnie przechodzi powietrze (np. hiszpańskie fonemy /f/ /9/, /s/).

4.    Boczne (hiszp. laterales). Zwarcie ma miejsce w przedniej części

13