img817

i strategie nie są jednostkowe, ale są udziałem środowiska, są rozpoznawane i używane w obrębie danych wspólnot komunikacyjnych. Nawet jawne błędy, usterki, potknięcia, niekonsekwencje, dewiacje i inne naruszenia reguł mogą być dokonywane w sensowny i uporządkowany sposób. To pozwala nie tylko uczestnikom komunikacie nie J    dyskursu wychwytywać sens tego,

co się dzieje.

Poznawcze aspekty dyskursu

Odczytywanie sensu, rozumienie, interpretacja, znaczenie i wiele innych pojęć, użytych powyżej, należy nie tylko do dziedziny struktur dyskursu i społecznych interakcji, ale też do domeny umysłu. Zarówno abstrakcyjne, jak i rzeczywiste opisy porządku wyrazów, znaczenia zdań, koherencji, schematów narracyjnych, aktów mowy i budowy konwersacji zawsze przyjmują założenie, że użytkownicy języka dysponują pewną wiedzą. Znają zasady regulujące funkcjonowanie struktur, a także określone strategie i konteksty, w których

rmożna je stosować. Ludzie są w stanie zrozumieć zdanie, osiągnąć spójność między zdaniami albo uchwycić sens tekstu'pod warunkiem, że podzielają pewien wspólny repertuar społeczno-kulturowych przekonań. Wybór jednostek leksykalnych, alternacje stylistyczne, użycie środków retorycznych -wszystko to implikuje, że użytkownicy języka wyrażają swoje opinie lub

Lideologie, a także wnoszą swój wkład w tworzenie nowych lub przekształcanie już istniejących.

Choć więc w trakcie badań nad dyskursem warto czasem abstrahować od mentalnego charakteru gramatyk, reguł, norm, struktur wiedzy czy też opinii, jest oczywiste, że poważna teoria dyskursu byłaby ułomna bez uwzględnienia czynnika mentalnego (poznawczego i emocjonalnego). Owe kognitywne wymiary praktyk komunikacyjnych są eksponowane głównie przez psychologię poznawczą, która opisuje te zjawiska w kategoriach procesów i reprezentacji mentalnych, zwykle umiejscawianych w pamięci osób mówiących. Struktury te odgrywają zasadniczą rolę zarówno w wytwarzaniu, jak i rozumieniu tekstów i wypowiedzi.

Na pewnym poziomie analizy możemy uznać takie procesy i reprezentacje za jednostkowe, jako że charakteryzują one poszczególnych użytkowników języka w specyficznych kontekstach komunikacyjnych. Jednostkowość ta tłumaczy personalne zróżnicowanie dyskursu: teksty i wypowiedzi różnią się od siebie, nawet jeśli zostały wyartykułowane w podobnych sytuacjach społecznych, o ile tylko różne osoby robią inny użytek z tego samego społeczno-kulturowego zasobu informacji.

Zarazem jednak - co wydaje się ciekawsze - wiedza o gramatyce i o dyrektywach komunikacyjnych jest oczywiście wspólnym dobrem społecznym, dzięki czemu możliwe jest wzajemne rozumienie się. Aktorzy społeczni (social actors) dzielą wraz z innymi członkami swoich grup normy, wartości.

26