img973

fologii, składni oraz słownictwa, możliwe jest nawet pojawienie się w nim mazurzenia nie występującego w gwarze, do której pod innymi względami tekst należy; 5) niezależnie od istnienia składników ponad-gwarowych język folkloru wykształca własne cechy językowe, np. specyficzne, poetyckie słownictwo, nie używane w języku potocznym gwary, charakterystyczne formacje deminutywne i konstrukcje składniowe, por. babuleńka rodu bogatego; 7) język folkloru wykazuje też znaczne różnice w Zakresie frekwencji poszczególnych form językowych, np. predylekeję do nominalizacji składni, parataksy, używania określonych końcówek obocznych i sufiksów deminutywnych.

Z synchronicznego punktu widzenia język folkloru wykazuje wiele cech odrębnych W zestawieniu z językiem literatury. W grę wchodzą następujące cechy: 1) oralny charakter tekstów folkloru i ich żywy związek z procesem mówienia, tekst folkloru „ma żywość i temperaturę aktualnego dziania się, nie jest jeszcze oddzielany od swego źródła jako zobiektywizowany jego wytwór”⁴⁸; 2) występowanie wielu wariantów jednego tekstu i końtaminacje dwu lub więcej tekstów, 3) bezpq-średni związek folkloru z daną sytuacją kulturową; 4) dialogowość języka folkloru: wiele fragmentów jest adresowanych bezpośrednio do słuchaczy; 5) wysoki stopień schematyzacji środków stylistyczno-językowych, ograniczenie czynnika Wyboru, 6) stosowanie środków ułatwiających generowanie, a przede wszystkim zapamiętanie tekstu, stąd m.in. zasada powtarzania segmentów tekstu, wyrażeń, słów (np. powtórzenia łańcuchowe, anaforyczne i nawrotowe); 7) rygorystyczne uporządkowanie składni, stosowanie struktur paralelnych, brak przerzutni; 8) częste stosowanie elips, które — podobnie jak powtórzenia — są rezultatem uproszczonej selekcji środków językowych; 9) brak tytułów (funkcję tę spełnia często incipdt utworu, mający charakter stereotypu semantycznego i specjalną strukturę formalną); 10) tematyczna typizacja i schematyzm motywów; 11) związane z tym ubóstwo słownictwa, a także tropów poetyckich; 12) nieliczny charakter większości tekstów wierszowanych; 13) niewielka stosunkowo liczba odmian stylowych, a także i gatunków wypowiedzi.

Mówiliśmy o folklorze, mając na uwadze poezję. Proza ludowa czeka na pełniejsze opracowanie. Na podstawie moich obserwacji, podjętych w związku z opracowaniem baśni śląskich, wydaje się, że i w tym rodzaju twórczości występują składniki stylistycznie nacechowane: odświętne słownictwo związane z motywami fantastycznymi i magicznymi, charakterystyczne powtórzenia, formuły początków i zakończeń, stałe epitety typu ciemny, czarny bór, las; srebrna góra, szklany zamek,

⁴⁸ Tamże.

89