IMG
88 (14)

XXXIV REAKCJA NA RACJONALIZM XVIII W

c.zy stał fcię najbardziej znamiennymi zjawiskiem pierwszej połowy XIX wieku. Ruch ten zdeterminowany był irosnącym postępem rewoJucji anityfeudalnej. Wad-ka o obalenie,systemu jeudaiŁnej zależności jednostki przebiegała równolegle z walką o niezależność narodową.

Tc nowe procesy historyczne przerosły X VIli-wiocz-ną filozofię społeczną, która nie uwzględniała w d'a- . statecznym stopniu pojęcia narodu. Dla -racjonalistów nadrzędnym pojęciem historycznym 'był nie naród, lecz organizacja państwowa jako jedyny typ organizacji społecznej) Abstrakcyjne rozumienie procetsu historycznego okazało się Elbyt uproszczone w obliczu nowych tendencji nurtujących życie Eu-ropy XIX wieku.

Romantyczna myśl społeczna, Iktóra starała się uchwycić sens nowych procesów historycznych i nadać nowe znaczenie idei postępu społecznego, -rozwijała się w opozycji do filozofii racjonadietyczmej. Charakter romantycznej filozofii społecznej był więc uwarunkowany reakcją na XVIII-wieczny racjonalizm, nieprzydatny dla wyjaśnienia nowej sytuacji hóiitoryoanej.

Z drugiej ©trony błędy i dziwactwa niektórych, zdecydowanie antyracjonalistyczmych, systemów historio-zofii romantycznej, są -miarą trudności, przez jakie torowała sobie myśl iludzka drogę do rozumienia procesu historycznego.

Idealistyczna historiozofia stanowiła pożywkę krzewiących się obficie w pierwszej .połowie XIX wieku

utopii, przybierających często kuztałt koncepcji moralno-religijnych. Utopijno-fcligijny charakter wielo ówczesnych systemów rewolucyjnych ma swe źródło w wyłącznie niemal teoretycznej postawie ich autorów. Myśl rewolucyjna oderwana od praktyki rewolucyjnej zmierzała nieuchronnie ku utopii. Przerost teorii nad praktycznym programem wynikał z oderwania myślicieli postępowych od konkretnej walki (politycznej. Myśliciele ci nie zawsze mogli dostrzec siły historyczne zdolne zrealizować głoszone przez nich ideały wolności i równości.

Nowy partner w zbliżającej się rozgrywce rewolucyjnej — proletariat, kształtował się dopiero jaiko klasa społeczna. Wobec słabego zaawansowania nuchu robotniczego, wobec niskiego stopnia świadomości rewolucyjnej mas ludowych, pionierzy naprawy świata nie mogli ująć w kształt konkretnego programu klasowego swoich dążeń do lepszej przyszłości. Drogi realizacji postępu historycznego przedstawiały im się wskutek tego w postaci idei utopijnych, w których realne siły -rewolucji zastępowali często marzeniami o moralnym odrodzeniu ludzkości. Problematyki moralnej tego odrodzenia nie umieli przeważnie ująć w kategoriach innych niż religijne, chrześcijańskie. Ulegali tu wielowiekowej tradycji kościelnej, zgodnie ■/. którą jedynym kodeksem moralności ludzkiej był kodeks zasad religijnych.

Myśliciele ci wyrażali na swój sposób aspiracje mds