IMG8 049 (2)

zawartość B

Rys. 3.S. Wyznaczanie linii nasycenia roztworu stałego metodą metalograficzną

Metoda dyfrakcyjna wykorzystuje zależność stałej sieciowej roztworu stałego od stężenia (w ustalonej temperaturze). Jest szczególnie wygodną i dokładną metodą wyznaczania granic obszarów jedno- i dwufazowych. W obszarze roztworu stałego w określonej temperaturze jego stała sieciowa zmienia się proporcjonalnie do' stężenia, natomiast w obszarze mieszaniny roztworów stałych ma wartość stalą, odpowiadającą stanowi nasycenia roztworu. Dzięki małym wymiarom preparatói do badań, zużycie materiału eksperymentalnego jest niewielkie.

Za pomocą dyfraktometru lub aparatu rentgenowskiego z kamerą, np. DebyeY -Scherrera, wyznacza się zależność stałej sieciowej od stężenia roztworu w wybranej temperaturze. Pomiary przeprowadza się na preparatach wykonanych ze stopów o różnym składzie, uprzednio ujednorodnionych w wymaganej temperaturze i oziębionych w wodzie. Następnie wyznacza się w tej samej temperaturze stałą sieciową tej samej fazy w stopie dwufazowym. Powtarzając serie pomiarów dla różnych temperatur, z przecięcia odpowiednich linii wyznacza się stężenia odpowiadając* nasyceniu roztworu w wybranych temperaturach, jak to przedstawiono poglądowo na rys. 3.6.

Metoda dylatometryczna wykorzystuje anomalie rozszerzalności cieplnej występujące w temperaturach przemian fazowych. Metodę zaleca się do wyznaczania temperatur przemian fazowych w stanie stałym, jak np. przemiany eutektoidalnt przemiany alotropowe itp.

Posługując się dylatometrem bezpośrednim albo różnicowym, rejestruje się w postaci zależności Al =f(T) zmiany rozszerzalności cieplnej próbek stopów o określonych składach podczas nagrzewania i po odpowiednim wygrzaniu ujedno-rodniającym - chłodzenia. Interpretacja krzywych umożliwia wyznaczenie temperatury przemiany w zależności od stężenia, co pokazano poglądowo na rys. 3.7.

Rys-

36. Wyznaczanie linii nasycenia roztworu stałego metodą dyfrakcyjną: a) wyniki pomiarów stałej sieciowej, b) konstrukcja wykresu układu

Rys. 3.7, Wyznaczanie linii przemiany eutektoidalnej metodą dylatometryczną: a) krzywe dylatometryczne, b) konstrukcja wykresu układu

Przy wyborze metody badań określonego fragmentu układu wymienione zalecenia mają charakter ogólny. Ponadto trzeba zwracać uwagę na zakres temperatur, w jakim konieczne będzie prowadzenie pomiarów, oraz na zakres zmian, jakim dana właściwość fizyczna będzie podlegać. Oba te czynniki wpływają bowiem bardzo wyraźnie na trudności techniczne badań i na dokładność wyników.