IMG75 (4)

48

4.2.2. Tabele przeżywania i analiza czynników kluczowych

Jak wykazano poprzednio, zmiany sianu liczebności populacji z pokolenia na pok.,], nie zależ;) od rozrodczości i śmiertelności w- populacji.

Rozrodczość jest to wrodzona zdolność populacji do w zrostu Wyróżnia się nuU, malm) rozrodczość populacji, czyli rozrodczość fizjologiczna, oraz rozrodczość rzec z \ * stą. czyli ekologiczna. Pierwsza oznacza teoretyczna maksymalna liczbę osobników p> wstającą w idealnych warunkach, bez ograniczającego wpływu czynników ekologicznych Druga oznacza rozrodczość realizowaną w określonych warunkach ekologicznych. Nicjni ona stała i zależy od wielkości i składu populacji oraz od czynników środow iska.

Śmiertelność jest to liczba osobników wymierających w określonym czasie, wyrazmu w procentach początkowej lub średniej liczebności populacji. Wyróżnia się śmiertelność fizjologiczną. zależną od fizjologicznej długości życia, oraz śmiertelność ekologiczną (rzeczywistą), czyli ubytek osobników w danych warunkach środowiskowych.

Śmiertelność ekologiczna jest bardziej zmienna od rozrodczości ekologicznej. Pcim obraz śmiertelności (na lic rozrodczości początkowej) można przedstawić w tabelach przc-żywalności. Dla poszczególnych gatunków owadów sporządza się tzw. wiekowe tabele przcżywalności. które pozwalają ocenić porównawcze znaczenie każdego czynnika powodującego śmiertelność i wyróżnić krytyczne okresy w czasie rozwoju każdej gradacji, określające dalszy przebieg dynamiki liczebności populacji (tab. 4.2). W tabelach tych podaje się następujące wskaźniki:

X    - stadium rozwojowe.

d_xF    - przyczyny śmiertelności.

I.t - liczba osobników przeżyw ających na początku danego stadium rozwojowego x (lub liczba osobników na początku stadium x, obliczona w procentach liczby osobników na początku generacji),

d_x - liczba osobników ginących w kolejnych stadiach rozwojowych (.t).

lOOrfj - wskaźnik śmiertelności w kolejnych stadiach rozwojowych w stosunku do liczebności populacji w początku danego stadium.

KXty_f - skumulowany wskaźnik śmiertelności w kolejnych stadiach rozwojowych obliczany w stosunku do wyjściowej liczebności populacji.

Podane wskaźniki należy zestawić w tablicach przeżywalności dla szeregu kolejnych generacji badanego gatunku owada (tab. 4.1). Tablice przeżywalności pozwalają wykreślić krzywą przcżywalności, gdy dane /, naniesie się na wykres, gdzie na odciętej umieszczone zostaną przedziały czasowe wyróżnione poszczególnymi stadiami rozwojowymi. Analiza krzywych pozwala z kolei wyróżnić krytyczne okresy w czasie życia jednej generacji, określające dalszy przebieg dynamiki liczebności populacji.

Dokładniejszym sposobem określania okresów i czynników decydujących o przebiegu zmian liczebności jest analiza czynników kluczowych omówiona w podręczniku „Ekologia owadów leśnych' (Szujccki. 19H0).

Tabela 4.2

Wiekowa tablica przeżywalności dla populacji Phytodecta olivacea Forst. (wg Dempstera. 1975)