IMG52

-translacji- nabrało imię Stanisława pewnego waloru, zaczem też mogły prze-chowali się o nim takie wiadomości. Jak np. o jego rodzic itp., jakich nie znamy o innych ówczesnych biskupach, których nie honorowano powtórnym pogrzebem Przeglądnijmy te drobniejsze szczegóły; nic wystarczą na biografię, ale mogę interesowali jako starożytności jedynastego wieku.

Nie mii o Stanisławie żadnej wiadomości ani tradycji, jak jest o Bogumile, izby miał być zakonnikiem; trzeba więc rozumieć, że był księdzem świeckim. Jako świecki mógł być nawet żonatym, jak podówczas cała większość kleru białego, a dostąpił infuły zapewne jako panicz znacznego rodu. NB. nie zwraca się u nas dostatecznej uwagi na to, jak późno powiodło się Stolicy Apostolskiej ustalić w Fblsce bezżenność księży. Można bowiem przyjąć za fakt, że do końca dwunastego wieku bezżennym klerem byli u nas tylko zakonnicy, cała siła i ozdoba kościoła, zaś księża świeccy byli zdaje się powszechnie żonaci, zupełnie tak samo jak w kościele wschodnim, tylko że bywało wychodzili mimo to aż na biskupów. Przykłady są takie: 1) około roku 1140: Andreas filius episcopi Cechawy (rccte: Cazlawi); wrócę do niego poniżej, bo zdaje się że był z tego samego rodu co Stanisław-⁷®; 2) Buma uxor quondam Hogeri crusvtciensis episcopi. quac viłlam Vilcens Capitulo contulit, obiit — tak czytamy w nekrologu kapituły krakowskiej²⁷⁷; zmarła, kapituły dobrodziejka, była oczywiście wdową po biskupie, albowiem nie można tego rozumieć w taki sposób, iżby ją tu wpisano po śmierci męża, niby żonę z tamtych czasów, kiedy Hogicr jeszcze był laikiem; 3) 1239: Jezajas et fratres, filii Nicolai ąuondam custodis (gne-snensis)²⁷®; 4) 1246; Bogufalus filius archiepiscopi; 5) 1251: Miroslavus filius archiepiscopi²⁷''. Mówi się o tem zwyczajnie, że ci księża, mężowie i ojcowie rodzin, brali święcenia kapłańskie dopiero po owdowieniu. Ale to optymizm niezgodny z prawdą, bo czytamy w Roczniku kapituły krakowskiej pod rokiem 1197: -przybył do Fblski kardynał Piotr, legat Stolicy Apostolskiej, który zakazał kapłanom mieć zony.- habere uxores sacerdotibus interdixit«. Nie było więc mowy o konkubinach, lecz o żonach, jakoby legalnych. Jeszcze wymowniejsze świadectwo przechowało się w Katalogu lubiąskim biskupów wrocławskich.--opowiadają że aż do czasów tego biskupa (Walter, ordynowany 1148) byli w całej Fblsce niektórzy biskupi żonaci, a zwłaszcza kanonicy, tak iż wszyscy księża byłi szwagrami i zięciami szlachty tego kraju • et omnes sacerdotes facti generi et soceri nobilium terrae²®⁰. Wszakże co najmniej spodziewane, to świadectwo jeszcze z trzynastego wieku, o prałacie krakowskim Trojanie, o którym zkądinąd wiemy że był czynny przy sporządzeniu protokułu cudów św. Stani-

^mMPH. I, ser. XXVI.

²⁷⁷ Tamte 11,917.

•* WP. 59S.

"•Tamie 252, 291.

**°Monumcnta Lubensia edidit Wattenbach, Brcslau 1861. str. 11-

stawa, albowiem on prowadził chorych i kaleki do grobu Stanisława, i •knnsy-gnowal* ich jego pierścieniem, zaczem cudownie odzyskiwali zdrowie¹". Otóż kiedy umarł, w roku 1269, zapisano o nim w Roczniku kapituły krakowskiej takie spomnienie: »umatł ksiądz kantor krakowski imieniem Trojan, mający wieku przeszło lat sto, który cieszył się widokiem zrodzonego ze siebie potomstwa obojga płci, a był skory do jałmużny i oddany modlitwie. I chociaż za życia nie panował nad chuciami cielesnemi, to jednak ponieważ odznaczał się inne-mi cnotami, ile że nie miał chytrofci w mowie, ani pokrzywdził bliźniego, więc św. Stanisław rad był udzielać błogosławieństwa przez jego ręce na wyleczenie chorych przez swoje rclikwje«^!M. To potomstwo, »którtgo widokiem cieszył się« Trojan, nie uchodziło w oczach piszącego za nieprawe-, a jeżeli taka była opmja jeszcze w trzynastym wieku, to cóż dopiero w jedynastym, za czasów Stanisława! Oczywiście było to wszystko bezprawne i pneciwkanonicznc, ale od tego była właśnie symonja, fawory książęce, a co główna, natrętne starania świeckich panów o infuły i prelutaty dla braci i synów. Spominam o tem dlatego, bo daje to obraz ówczesnych biskupów i prałatów, tych co nie byli mnichami: ich poziom moralny i sposób życia, nawykmenia i namiętności były takie same jak całego rycerstwa. O rodzicach Stanisława podał Wincenty Kielecki, autor Zywotu, taki szczegół, że ojciec biskupa nazywał się Magnus^w. Czy temu wierzyć, i czy mogła przechować się pamięć o imieniu ojca - rozumiałbym ze pomogła do tego owa translacja ciała, co była uroczystość właśnie sposobna do utrwalenia takiej pamięci przy katedrze krakowskiej. Wiadomo zaś nadto, ze Kielecki znał też rodzinę Stanisława, bo odwiedzał ją w Rabie (obecnie Rabka) i Szczepanowie, co były majątki dziedziczne »po ojcu* biskupa¹**, zaczem i tutaj

Miracula s. Stanulai MPH. IV, 306.

~MPH.ll.812.

' '^nl Vita s. Startislai, edidit Bandtke - ad calcem kroniki Galla, Varuvtae 1824, sir 325' Licet autem de nobili prosapia fucrit ortus, de ipsius tamen progennonbus, ęiamu pata ejio ul /emir magnus (sic! oczywiście: Magnus) /unit roculus, in hoc uilummc nulla sit ad praesens mentio, quia antiquitate temporis negligentiae nuttix hanc dclcvit obIivio, Sum omen de Raba et de Stephanowo adhuc supcrstites milites, goncie nobilts, qui junt pattis beati Stanit-ląi cohcredes et Icgitimi succcssores. NB. rzecz o Magnusie znachodzi się tylko w pierwsze) te-I dakcji Żywota tj. w tej którą ru innem miejscu zdefiniowałem jako btuljon Kieleckiego (O ży-I ciu i pismach Winc. Kici.; Pamiętnik Akad Umiej. Wydz. Hist. Tom IV); w drugiej redakcji ■ opuszczono cale zdanie wydrukowane powyżej kursywą. Wygląda ono na pierwsze wejrzenie jakoby wtręt później dopisany, bo nie składa się dóbtze pod względem lymakiycznym; ale jest io wtręt samegoz autora, jak właśnie bywa w brulionach Trzeba żałować że wydawca Żywotów | w MPH. (tom IV) zlekceważył pierwszą redakcję, tak dalece, że nawet nie podał warjamów; a przecież powinien go był zastanowić sam (akt bibliograficzny, że mamy ten tekst przechowany na pergaminie czternastego wieku. Dodaję, ze owego Magnusa przerobi! raczej przetłoma-czyi Długosz na Wielislawa - Vita ś. Stanislai, Opera 1,9.

: ** Tamże: In Stcphanoto etenim villa sic vocara adhuc quidam congesii momiculi et ap-parentia fundamenta designani locum, ubi domus s, Stanislai olim stcin aedificata. Ibidem (uil eedesia lignea, quam ipsc in Konore b. Mariae Magdalenae fabricavit er manu propru

205