IMG32

vienia — przypisany I i ego czasu, będąc I arę Radziwiłłównę I przykład od 19.00 j ilyaącego w szes- I rwaniu znaczenia I

go wewnętrznego [i przedstawienia istotne dla od-ze względu na

>ieg dodawania / widać zabieg pz reprezentuje óżnicę między 5 człowiekowi id. Z teatrem nadaje sobie wiązał Teatr ceniczną do Idzy ludźmi; itwierdzenia ecz „auten-rnatywnym iczenia niż uje życie.

Wykład trzeci. Tworzywa sztuki teatru. Część druga

Dotychczas wymieniliśmy trzy tworzywa sztuki teatru: przestrzeń, czas i aktora. Dwa pierwsze są absolutnie niezbędne, ponieważ teatr musi się gdzieś dziać, no właśnie — dziać. Jednak teatr nie ma wyłączności na te tworzywa; przestrzeń jest wykorzystywana także przez rzeźbiarza czy architekta, jej dwa wymiary zagospodarowuje także malarz; czas wykorzystuje kompozytor. Aktor natomiast jest charakterystyczny tylko dla sztuki teatru. Tworzywa te: przestrzeń, czas i aktor są obligatoryjne dla teatru.

Oczywiście, istnieją widowiska obywające się bez aktora, typu „światło i dźwięk”, bądź takie, w których oglądamy ruch kształtów, figur, barw, a aktor się nie pokazuje. Tego rodzaju widowisk nie należy nazywać teatrem - więcej łączy je z „ruchomą plastyką”. Teatr zaczyna się dopiero wówczas, gdy w widowisku uczestniczy aktor. W teatrze lalkowym widzimy rezultaty działalności aktora i słyszymy jego głos, a więc pośrednio aktor jest obecny w widowisku — a może nawet bezpośrednio. Na czym więc polega owa specyfika obecności żywego człowieka - aktora?

W sztukach innych niż teatr mamy do czynienia z rozdziałem twórcy i jego dzieła: z jednej strony dostrzegamy malarza, rzeźbiarza, muzyka, z drugiej zaś - dzieło; obraz, rzeźbę, kompozycję. Lecz dzieła te istnieją obok, poza człowiekiem. „Czymś” innym jest na przykład rzeźbiarz, czymś innym jest marmur czy kloc drewna. Materiał istnieje na zewnątrz kreatora. Natomiast aktor działający w sposób faktyczny na oczach widza jest zarówno twórcą, jak i materiałem; to jeden byt. W teatrze twórca opracowuje siebie samego: jego ciało, intelekt, psychika, cała „konstrukcja cielesno-psychiczno-duchowa” staje się materiałem; on sam stanowi dla siebie tworzywo i czyni z samego siebie przekaz artystyczny, komunikat. Oczywiście, teatr wykorzystuje materiały „zewnętrzne” — kostium, scenografię, muzykę. W przypadku aktora mamy jednak do czynienia z jednością podmiotu kreacyjnego i przedmiotu jego kreacji. W teatrze dokonuje się szczególne zespolenie; twórca staje się dziełem, artysta - tworem, człowiek - przekazem. Aktor w wyniku gry aktorskiej staje się dziełem; w żadnej innej sztuce nie dochodzi do takiego utożsamienia!

Tu chyba tkwi pewnego rodzaju magia, tajemnica, ale i wartość teatru. W jakimś stopniu bowiem waloryzujemy dzieła sztuki, uważając je zazwyczaj