IMG53

RÓGłJK .

RÓGłJK .

samych szans rfnct _T . możliwości udowodnienia swoich walorów lub z _ryc oiv/>K»i»i™- ^os>ąpienia łaski. W obu wypadkach człowiek wymyka się św/^ „ .    ^Jjąc Można także uymknąć się światu, przekształcając wlasn,

osobę. Temu właś—■    ____ - “i

korzystać z tych samych

■sme odpowiada mimicry.

M i m i c r y. Wszelka gra czy zabawa zakłada czasowe przyjęcie, jeśli „;_e iluzji (jakkolwiek słowo „iluzja" znaczy właśnie wejście w grę: in fusioj, ^ w każdym razie świata zamkniętego, umownego i do pewnego stopnia (ikcyj. nego. Gra czy zabawa polega może nie na jakimś działaniu lub poddaniu się losowi w środowisk u stworzonym przez wyobraźnię, lecz na tym. ie człowiek sam staje się postacią wyimaginowaną i zachowuje się stosownie do tego. Staje, my wówczas wobec serii różnorodnych poczynań, których wspólny charakter sprowadza się do faktu, że jednostka udaje, iż wierzy, jakoby była kimś innym, pozwala to sobie wmówić tub usiłuje wmówić otoczeniu. Zapomina o własnej osobowości, wyzbywa się jej. maskuje ją, by udawać coś innego. Na określenie takich poczynań obrałem termin mimtery. który w angielskim stosuje się do okrcślema mimcyzrm owadów.    uwypuklić zasadniczy _ele.

mentamy, organiczny niejako charakter bodźca który do tych poczynań skłania.

I I Dziecko naśladuje przede wszystkim starszych. [...] Dziewczynka bawi

• w mamusię. ⁹⁹    ,    ,    . .    ..    .    „    i

muszkietera, policjanta, pirata, kowboja. Marsjanina itp. aibo rozkłada

x i wydając odpowiednie dźwięki, udaje samolot. Ale zachowania się typu

sie --i- w gosposię, w praczkę, w prasowaczkę; chłopiec udaje żołnie.

^    . t.-—•_..»« nimfa knwhnin. Mars/nnina itn * ttlhrs r<v*LL.j.

rza,

wszelkie zabawy, którym oddajemy się u masce lub w przebraniu, polegające na tym właśnie, że uczestnik jest zamaskowany lub przebrany, i na konsek

^ręCŁ '    P°^u dzieciństwo *v wiek dojrzały. Obejmują one takie

'    .. •__AiUaianii/ oV» u/ macr^ luft u/ nr7/>hranin nnlm..:___

wencjach tego faktu. Na koniec, rzecz jasna, także przedstawienia teatralne i gra aktorska należą do tej kategorii.

(...] Jako działanie, wysiłek wyobraźni, aktorstwo — maniery nic ma nic wspólnego z alea, która narzuca graczowi bezruch i drżenie oczekiwania, nałogi miast bardzo być może, iż jest pokrewne ogon. [...] Dla kogoś, kto nie bierze M udziału wagon — staje się on z reguły widowiskiem. Jest to jednak widowisko, M które / natury rzeczy wyłącza wszelkie udawanie. Wielkie imprezy sportowe są jednak znakomitymi okazjami do mimicry, jeśli tylko uwzględnimy, że udawanie przenosi się tu z uczestników na widzów: zapaśnicy nikogo nie naśladują, czy-^ nią to natomiast widzowie. Sam fakt utożsamienia się z zapaśnikiem stanowi f swoistą mimicry. zbliżoną do sytuacji, gdy czytelnik rozpoznaje siebie w bohaterze powieści, widz — w bohaterze filmu.

/.../ Widzowie nie poprzestają na tym, by głosem i gestem zachęcać swych faworytów — zapaśników bądź konie na forze — lecz naśladują zachowanie się łudzi czy koni, by im tym jakoś pomóc, jak gracz w kręgle, który nachyla się

nieznacznie w kierunku, jaki chciałby nadać pchniętej przez siebie ciężkiej kuli. L.J Mimicry to nieustanna inwencja. [...]

IIinks. Do ostatniej kategorii należą gry i zabawy polegające na dążeniu do oszołomienia; mamy tu do czynienia z próbą chwilowego unicestwienia stabilności odbioru i narzucenia świadomości swoistego upojnego lęku. Niezależnie od typu ilinks idzie o to, by uczestnik osiągnął swego rodzaju spazm, trans lub upojenie, wobec których rzeczywistość nagle traci swe prawa.

Dosyć często dąży się do oszołomienia wywołanego zawrotem głowy; ograniczę się do zacytowania tu przykładów, jakie stanowią tańczący derwisze lub meksykańscy voladores. Wybrałem z całą świadomością te właśnie przykłady, derwisze bowiem z racji zastosowanej techniki zbliżają się do pewnych gier i zabaw dziecięcych, voladores natomiast przypominają raczej wyrafinowane poczynania akrobatów oraz specjalistów od woltyżerki. Derwisze dążą do osiągnięcia ekstazy, kręcąc się dokoła własnej osi przy wtórze coraz szybszych uderzeń w bębenek. Panikę i stan hipnotyczny osiągają dzięki paroksyzmowi gorączkowych, udzielających się obrotów. W Meksyku voladores — Huaste-kowie czy Totonakowie — wspinają się na szczyt masztu o wysokości dwa-dzieścia-trzydzieści metrów. Sztuczne skrzydła umocowane u nadgarstków przeistaczają ich w orły. W pasie przewiązują się końcem sznura przechodzącego potem między palcami u nóg, co umożliwia im spadanie głową w dół z rozpostartymi rękoma. W swym locie ku ziemi zataczają pewną liczbę pełnych kręgów, według Torąuemady trzynaście, kreśląc poszerzającą się w dół spiralę. Ceremonię, która obejmuje parę lotów i zaczyna się w południe, interpretuje się często jako taniec zachodzącego słońca, przy czym tańcowi temu towarzyszą ptaki — ubóstwieni umarli. Wskutek częstych wypadków władze meksykańskie zabroniły tych niebezpiecznych wyczynów.

Nie musimy zresztą powoływać się na przykłady tak wyjątkowe i „wyczynowe". Każde dziecko kręcąc się w kółko, potrafi osiągnąć stan zachwiania równowagi i zaćmienia świadomości. Nie ulega kwestii, że dzieci czynią to dla zabawy i że znajdują w tym swoistą przyjemność. Na tym polega zabawa w bąka, gdy dziecko możliwie szybko okręca się na pięcie. Podobnie też w hai-tańskiej zabawie „w złotą kukurydzę" dwoje dzieci trzyma się za wyciągnięte ręce i odchyliwszy ku tyłowi, kręci się aż do utraty tchu, by po zatrzymaniu zaznać rozkoszy oszołomienia. Krzyczenie „aż głowa pęka", staczanie się ze sterty zboża, zjeżdżanie na saneczkach, karuzela, byle tylko kręciła się jak najszybciej, huśtawka, byle tylko wznosiła się jak najwyżej — dostarczają podobnych doznań.

Podobne skutki można wywołać za pomocą różnorodnych zachowań: akrobacji na trapezie, upadania lub wyrzucania w przestrzeń, szybkiego kręcenia się, ślizgania, dużej prędkości, przyśpieszonego ruchu po prostej lub kombinowania tego ruchu z obrotami. Odpowiednio do tego występuje również swego rodzaju duchowy zawrót głowy, uniesienie ogarniające nagle uczestnika zabawy. Oszołomienie tego typu często idzie w parze z tłumionym zazwyczaj zamiłowa-