IMG01 (2)

Access; użytkownik ma hc/platny dostęp onlinc, często z własnego komputera (J_0m go, do Wykupionyeh (prze/ kogoś) zasobów' C hodzi w takim razie o znalezienie siu u na bezpłatne udostępnienie w Sieci (w wersji elektronicznej) tego, co dotychczas, rów • bezpłatnie, dostępne było w bibliotekach nuukowych (w wersji analogowej)¹.

Żnsadnic/ą rolę do odegrania maj/) w GBC dane o danych, czyli mctadanc. Mci-ne. powstające automatycznie w wyniku pracy narzędzi wyszukiwawczych, wspóljsiui ?* z meiadaitymi (usimklury/owanymi), tworzonymi w serwisach GBC przez ludzi lub _aJ^Jl* matuznie. Ważne, aby w każdym przypadku zapewnić możliwość indeksowania zasób przez wyszukiwarki, czyli maszynowi) interpretację rekordów bibliograficznych, dzj .i!-stosowaniu właściwych standardów i formatów (takich, jak XML). Mctadanc ustniJ turyzowane mogą być przydatne dla uczonych stale korzystających z usług określone* go serwisu, zapewniającego dostęp do literatury specjalistycznej, Pracownicy naukow' w standardowych sytuacjach badań literaturowych stosują bowiem zarówno wyszukiw_ar! ki, jak i kilka wybranych, znanych sobie baz danych z reprezentowanej przez siebie dzi_c! dżiny [Young, Śeggem 2001, s. 161], Poza metadanymi opisowymi, w serwisach GBr" powstają i wykorzystywane są także inne rodzaje metndanych, które mają podstawowe znaczenie dla funkcjonowania tych serwisów, w tym głównie metadane administracyjne i strukturalne.

Narzędzia wyszukiwawcze

Efektywne wy szukiwanie danych i informacji jest procesem o zasadniczym znaczeniu gdyż warunkuje możliwość i sens realizacji większości innych procesów GBC. Jednym z najw iększych zadań do rozwiązania, dotyczących stosowania informacji w formie cyfro, wej, jest obecnie nie tyle wyszukanie informacji relewantnej, lecz sprawne posługiwanie się wielkimi zbiorami wyników, pochodzących z przeszukiwania wielu serwisów GBC jednocześnie, szczególnie, gdy wyniki zawierają olbrzymią liczbę nic powtarzających się obiektów relewantnych. Rozwiązaniem może być stosowanie filtrowania i dodatkowych kryteriów wyszukiwawczych, na przykład rodzaju nośnika lub języka dokumentu. Obecnie tworzy się wiele niezbędnych narzędzi, chociaż powstałe rozwiązania oczekują na bardziej powszechne zastosowanie i podbudowę teoretyczną. Wynika z tego, że aby stworzyć zadowalający system informacyjno-wyszukiwawczy - serwis GBC, nie wystarczy dostarczanie relewantnych wyników wyszukiwania; obecnie podczas projektowania takiego serwisu niezbędne staje się zastosowanie osiągnięć wielu dyscyplin, takich jak kogniwistyka, lingwistyka, psychologia oraz oczywiście informatyka.

Jedną z podstawowych cech GBC powinna być możliwość wyszukiwania, opartego na pojedynczym, prostym interfejsie narzędzia, które pozwala na dostęp do wszystkich globalnych zasobów lub informacji o nich. Użytkownik otrzymuje wyniki wyszukiwania, uszeregowane według specyficznie rozumianej relewancji. Takie podejście opiera się na sposobie funkcjonowania współczesnych wyszukiwarek. Powinny one kierować użytkownika bezpośrednio do relewantnych obiektów cyfrowych lub przynajmniej do właściwych serwisów, oferujących dostęp do obiektów istniejących w formie cyfrowej lub do meta-danych obiektów tradycyjnych. Serwisy GBC stosują zazwyczaj własne, zróżnicowane ^{1 2}

«/\v»lnji|ce nn bardziej skomplikowane wyszukiwanie; ich przykładem mogą iiil^cr^^S|hiecźne OPAC. Katalogi ic, szczególnie centralne (w tym na poziomic globnl-U °₀s|p|| nar/ędzinmi li)cz.'|cymi zasoby dokumentów tradycyjnych / cyfrowymi, ny³')'¹¹⁰w sensie ich wyszukania, jak i umożliwienia dostępu. Innym rozwiązaniem jest /iii‘^,'^vn" jj, wyszukiwania sfederowanego, które jednak nic ma możliwości zapewnie-do całości, ani nawet poważnej części zasobów światowych. Serwisy GUC iiia ‘‘^oS|JJ_c j„t_Crprctować i dokonywać transformacji informacji, zawartych w dokutnen-K⁴*‘l ' '.„nnoistnycli; wykresach, tabelach czy mapach, jak i w dokumentach graficznych ']i₀wyoh (wyszukiwanie uniwersalne).

' cysteiny informacyjne tworzą w GBC skomplikowaną, wielopoziomową strukturę, jiodzącą obecnie wiele transformacji, których efektem będzie zapewne ujednolicę-^iiir/ęd'' i technik wyszukiwania informacji. Wyszukiwanie poprzez jeden wspólny "a-ksi ililorfcjs wyszukiwarki jest uzupełniane innymi technikami, często pochodzącymi "Steinów spolecznościowych, takimi jak rekomendacje, powiązania pomiędzy publika-^licytowanymi i cytującymi, opinie i komentarze użytkowników. Serwisy GBC mogą Wykorzystywać dane, dotyczące poziomu udostępniania materiałów do doskonalenia pro-|| wyszukiwania.

¹ Istotną cechą GBC jest tzw. glokalizacja. Przykładem łączenia potrzeb lokalnych _z globalnym zasobem jest możliwość tworzenia kastomizowanych wyszukiwarek na ba-_/|C wyszukiwarek globalnych typu Google. Ułatwiają one zaspokajanie indywidualnych noir/eb wyszukiwawczych. W pewnym sensie można do nich zaliczyć wyszukiwarkę Go-Jjgju Scholar, która ma realizować potrzeby wyszukiwawcze określonej grupy użytkowników - uczonych. Systemy specjalistyczne, pozwalające na współdziałanie z informacjami dostępnymi w sieci rozległej, mogą być cechą charakterystyczną serwisów GBC.

Serwisy i usługi

W zakresie usług, oferowanych przez serwisy GBC, niezbędne jest zachowanie właściwych proporcji pomiędzy tym, co jest lokalne a tym, co powinno być udostępniane globalnie. W tym zakresie możliwe są dwa skrajne podejścia. Można próbować tworzyć ogólny zestaw narzędzi i usług dla wszystkich dyscyplin, języków, krajów i kultur, co może być atrakcyjnym projektem z technicznego i ekonomicznego punktu widzenia. Podczas takiego postępowania należy jednak uwzględnić fakt, że każdy system, którego twórcy starają się zaspokajać wszystkie potrzeby każdego użytkownika, zazwyczaj nic zaspokaja dobrze żadnych potrzeb. Na poziomie lokalnym, podczas projektowania narzędzi i usług, ściśle dopasowanych do indywidualnych potrzeb odrębnych grup użytkowników, społeczności i zespołów badawczych, może dochodzić natomiast do dublowania wysiłków. To podejście jest typowe dla bibliotekarzy i specjalistów z zakresu informacji naukowej, dotąd z powodzeniem stosowane w tradycyjnych systemach informacyjnych. Właściwym rozwiązaniem jest zapewne lokalna kastomizacja usług GBC dostępnych globalnie, czyli wspomniana glokalizacja.

Stały rozwój technologii i spadek ich cen umożliwią tworzenie lokalnych banków danych i bibliotek osobistych, zawierających terabajty danych. Połączenie tych osiągnięć i przestrzenią Internetu pozwoli na powstawanie globalnych serwisów GBC, takich jak wideoteki, dające dostęp do wszystkich filmów, jakie kiedykolwiek wyprodukowano. W tym kierunku zmierzają niedoskonale jeszcze próby tworzenia serwisów stanowiących „światowy katalog książek⁴" poprzez scalanie opisów z wszelkich dostępnych źródeł (głównie OPAC bibliotecznych i księgarni internetowych), co pozwala użytkownikom tych serwisów na wymianę opinii i tworzenie własnych podkatalogów dzieł ulubionych.

245

1

^; Niektóre badania dowodzą, Ze dzięki cyfryzacji publikacji naukowych (głównie czasopism), w krajach najbardziej rozwiniętych (np. w USA i Wlk. Brytanii) liczba doslępnych w bibliotekach tytułów od 2001 r. niemal się podwoiła. Nic dziwnego, że ponad 60% uczonych jest w tych krajach zadowolonych z dostępu do literatury naukowej. Niestety w innych krajach dostęp do publikacji naukowych jest gorszy lub znacznie gorszy (Warc, Mabe 2009,1.42-43],

2

Podobną myśl przedstawił w swojej książce Łukasz Gołębiewski: „Internet oferuje nam masę usług za darmo. Wyszukiwarka Coogle działa za darmo. Konto pocztowe zakładamy za darmo. Przez Skypc rozmawiamy za darmo. Przyzwyczailiśmy się, że wiele rzeczy, które kiedyś były mniej lub bardziej kosztowne, dziś są za darmo, Oczywiście pozornie za darmo, bo przecież cena jest gdzieś ukryta" [Gołębiewski 2009, s. 34),

3

(http://pl.librarything.coin/) a także doskonalszy Open Library (http://openlibraiy.org/). tworzony przez Internet Archivc. W Polsce przykładem jest repozytorium YADDA (http://yadda.icm.edu.pl/.

4

Przykładami takich serwisów mogą być wspomniany wcześniej {biblios.net oraz Librarylhing