IMG!87 (5)

Socjologiczne teorie młodzieży

Hartmui Griesc, autor opublikowanego w Polsce w połowic lat 90. opracowania poświęconego teoretycznej analizie młodzieży, przedstawia szereg stanowisk dotyczących miejsca młodzieży w społeczeństwie, uwarunkowań formowania tożsamości, klarowania się pozycji i udziału w życiu społecznym w latach powojennych w Europie, a także podejmuje próbę wyjaśnienia niepokojów i napięć odczuwanych przez młodzież w związku ze zmianami społecznymi i politycznymi w drugiej połowie XX wieku.

Griesc czyni kluczowymi punktami swej analizy trzy podstawowe grupy teorii socjologicznych'":

1. kierunki psychologiczno-spółce/nc:

-    teoria pola (Lewin)

-    antropologiczna teoria przenuan kultury (Mend)

-    ncopsychoanalityczna koncepcja tożsamości w społeczeństwie (Erik-son)

-    teoria pokoleń i jej rozszerzenia (Mannhcun);

1L klasyczne koncepcje socjologii:

-    fenomenologia (Schelsky)

-    funkcjonał izm (tiscnsudł)

-    teoria działań (Tenbruck);

III. teorie odhoc w socjologii:

-    ujęcie marksistowskie (Lessing. Liebcl)

-    ujęcie konfliktu (Rosenmayr)

-    ujęcie interakcyjno-ctnomctodologiczne (Bohnsack)

-    psychoanalityczna teoria narcyzmu (Zichc)

-    teoria społeczno-ekologiczna (Backc).

Wydaje się. że w niniejszym opracowaniu brak miejsca na szczegółową prezentację ich osiągnięć, skupmy się zatem na podstawowych założeniach.

W świetle teorii psychologiczno-społecznych (Lewin) przestrzeń życiowa młodej osoby (pole) składa się z otoczenia spotcc/no-psychicznego osoby i przemito w sferze dała charakterystycznych dla okresu adolcsccncji. Charakterystyczne jest (u odczuwanie przez młodzież pewnego rodzaju tymczasowości swojej sytuacji, z jednoczesnym położeniem nacisku na perspektywę czasową. Pole działań teraźniejszych nakłada się na wymiar przyszłościowy, tworząc zarazem specyficzne warunki dla procesu tworzenia tożsamości,

“* H Gricw, Sotjohgica* norie wtofcieiy. Impuls. Kuków łW

w którym ucrcrtnicry samoświadomość. m«*en»« i pragnienia ( wymiar nierealny) oru obru w oczach innych, ich oczekiwania (wymiar realny). Daroth. jak nuwaźa Lewm. bywają bardzo niekonsekwentni i w sposób niezamierzony często ów proces komplikują, z jednej strony głoszą racjonalność wyborów i^a-cyzji oraz postulaty .stania ohyd wierna nogami na ziemi", z drugiej podnwia»

■ Mawiają mlodneay za wzór bohaterów charakteryzujących uą ideaIfcatycs-nym nastawieniem do rzeczywistości: ich zaangażowanie, poiwięcanc dla idei. wytrwałość i mcugiętoM w działaniu czy postawy nonłconfo* mistyczne to czynniki, które tworząc aurę wyjątkowości, raczej oddalają od codzienności nil uczą zmagania się z nią.

Taka pluralistyczna a konfliktowa struktura wartości społecznych powoduje. *x młodzież odczuwa problemy z budowaniem własnej, spójnej tożsamości. w żadnym polu i przestrzeni życiowej nie czując aię dobrze, pewnie i u siebie zarówno wobec oczekiwań dorosłych, jak i wobec przecinanie aią obszarów przynależności społecznej a wymiaru etatowego <dziecko—doeoaly. tu i teraz w przyszłości, marzenia rzeczywistość).

kolei Mtrftrct Mead. amerykańska antropolog kultury, upatruje źródeł zaburzania tożsamości młodych w kontakcie z kulturą, która w prefigura— tywnym stadium swego rozwoju (patrz dokładne omówienie w rozdziale 5) przestała dostarczać wzorów osobowych, dawać oparcie i zakorzenienie we własnym środowisku, dostarczać identyfikacji, ciągłości ról i perspektyw efektywnych działań na przyszłość. Jej przemiany jeszcze w stadium kofiflu-ratywnym zrodziły konflikt między pokoleniem starszych a młodszymi członkami społeczeństwa. Poprzez technicyzmcję. narastające tempo życia rodzą się destabilizacja i dezorientacja, narasta ilość nierozwiązanych konfliktów i napięć społecznych, co musi pogarszać samopoczucie nie tylko młodych, ale i starszych członków społeczeństwa. Młodzi reagują w takiej sytuacji biernością lub różnymi formami oporu od aktywnego sprzeciwu, agitacji, aż po zaprzeczenie sensu życia, reakcje ucieczki, zawieszenia. Rozproszenie i rozchwianie systemu wartości, niepewność jutra i brak perspektyw odczuwane przez młodych są w tych warunkach jedynie kwestią czasu.

Norweski psychoanalityk Erik Erikson poświęcił w swej refleksji szcac-gólnic dużo miejsca młodzieży i młodości jako kluczowemu okresowi w życiu każdego z nas - to wtedy kształtują się podstawowe dyspozycje de efektywnego działania w święcie społecznym, wtedy też uczymy się przeie-mywać trudności i pokonywać kryzysy. Koncepcja rozwoju społecznego Erika Erikaens i ostała dokładniej omówiona w rozdziale 3 niniejszego opracowani a. zatem tutaj przypomnijmy tylko, że przyczyną raberaoaąj sożaenmśoi młodzieży są nic tylko procesy dojrzewania czy sam okras adolescencji.

Ml