IMG$91 (2)

niowie społecznie nieprzystosowani mogą na ogół uczestniczyć w takim podsumowaniu jedynie pod warunkiem, że zostaną uprzedzeni o tym przed lekcją. W ten sposób daje się im możliwość specjalnego przygotowania do lekcji.

Proponowanie zadań domowydh przez klasę ma swoje szczególne znaczenie w aktywizacji uczniów sprawiających trudności wychowawcze. Umożliwia dobór tych zadań zgodnie z ich zainteresowaniami. Dzięki temu prace domowe przestają być dla uczniów uciążliwym obowiązkiem.

Z zasygnalizowanych wyżej sposobów współudziału uczniów w prowadzeniu lekcji częściowo inspirowanych najbardziej przydatne dla uczniów trudnych są niewątpliwie te jej etapy, w których dochodzi do tworzenia sytuacji problemowych oraz rozwiązywania problemów, czyli uczestnictwa w dyskusji zespołowej i zbiorowej. Natomiast sporadycznie tylko uczniowie ci mogą sami stawiać i formułować problemy oraz uczestniczyć w podsumowaniu dyskusji i proponowaniu zadań domowych.

Lekcje całkowicie inspirowane polegają na tak znacznym a-ktywizowaniu uczniów w procesie nauczania, iż zewnętrznie może wydawać się, że są oni jedynymi ich organizatorami. Wrażenie takie jest tylko pozorne. Głównym organizatorem nadal jednak 'jest nauczyciel. Odpowiada za idh przebieg i wyniki, podobnie jak w przypadku lekcji częściowo inspirowanych. Tym razem bardziej tylko stara się wykorzystać swoje zdolności dyskretnego kierowania wychowawczego, wyzwalając maksymalnie aktywność i samodzielność uczniów. Lekcje całkowicie inspirowane —- w przeciwieństwie do lekcji częściowo inspirowanych — mogą być prowadzone jedynie sporadycznie. Wynika tó z następujących względów: po pierwsze — lekcje takie wymagają specjalnej inspiracji ze strony nauczyciela, po drugie — muszą być wyjątkowo starannie przygotowane przez uczniów, po trzecie — tematem lekcji mogą być jedynie zagadnienia budzące u uczniów szczególne zainteresowanie, po czwarte — prowadzone zbyt często mogłyby utracić walor atrakcyjności, a tym samym swoje znaczenie wychowawcze.

Istnieją różne typy lekcji całkowicie inspirowanych, w których mogą również brać udział uczniowie społecznie nieprzystosowani. Należą do nich m. in.:

1.    Lekcje powtórzeniowe, polegające ria wspólnym omawianiu problemów znanych uczniom z poprzednich lekcji. Koniecznymi warunkami właściwego współudziału w ich organizowaniu przez uczniów są: a) podsunięcie i zasugerowanie przez nauczyciela tematu powtórzeniowego dotyczącego materiału niedawno omawianego w klasie; b) zachęcenie całej klasy do powtórzenia i pogłębienia zagadnień, które mogą być przedmiotem przyszłej lekcji; c) powierzenie patronatu nad organizacją i przebiegiem lekcji jednemu zespołowi uczniowskiemu; d) współpraca nauczyciela z danym zespołem uczniowskim, szczególnie w zakresie ustalania problemów (pytań) lekcji i stworzenia sytuacji problemowej; e) czynne uczestnictwo nauczyciela na prawach ucznia najbardziej doświadczonego w klasie. W przypadku uczniów trudnych warto ponadto określić możliwie dokładnie zakres materiału do powtórzenia, który niekoniecznie musi obejmować wszystkie zagadnienia omówione poprzednio na lekcjach i związane z tematem powtórzeniowym.

2.    Lekcje opartę na bogato zgromadzonych przez uczniów materiałach, którymi mogą być książki, czasopisma, wycinki z czasopism, ilustracje, płyty, różnego rodzaju eksponaty, urządzenia plansze, gazetki itp. Wszystkie one dotyczą bezpośrednio lub pośrednio omawianego na lekcji tematu. Materiały te gromadzą wszyscy uczniowie klasy. Podlegają one odpowiedniej selekcji, którą przeprowadza na ogół zespół odpowiedzialny za zorganizowanie danej lekcji. Z odpowiednio wyselekcjonowanych materiałów urządza się wystawkę klasową, która z reguły powinna być imponująca zarówno pod względem jakości, jak i liczebności objętych nią materiałów. W gromadzeniu materiałów pomagają wydatnie uczniowie sprawiający trudności wychowawcze. Lekcje oparte na licznych materiałach prowadzone są — tak samo, jak lekcje częściowo inspirowane i lekcje powtórzeniowe — metodą nauczania problemowo-zespołowego. Różnią się jednak przede wszystkim tym, że wypowiedzi uczniów ukierunkowane są'przez bogato zgromadzone materiały, a nie tylko formułowane poprzednio problemy. Materiały te wyzwalają zainteresowania uczniów tematyką lekcji, a zwłaszcza "pozwalają na samokontrolę wypowiedzi i ich sprawdzenie lub uzupełnienie.

3.    Lekcje oparte na samorodnej twórczości uczniów polegają

135