IMG301

Alter ab undecimo tum me vix ceperat annus:

powierzono mi pierwsze osobistości w tragediach łacin-1 skich Buchanana, Guerenta i Mureta *, które przedsta-1 wiano w naszym kolegium ze znaczną przystojnością; I w tym bowiem, jak we wszystkich innych zadaniach, I Andrzej Goveanus*, nasz rektor, nie miał równego sobie I we Francji, a mnie uważano za pierwszego jego pomocni-1 ka. Jest to ćwiczenie, którego nie potępiam dla dzieci I z dobrych domów; widywałem później, jak nasi książęta I oddawali mu się własną osobą (idąc w tym za przykła- I dem niektórych w starożytności), uczciwie i chwalebnie: I w Grecji nie było zgoła nieprzystojne godnym ludziom I czynić z tego rzemiosło: Aristoni tragico actori rem ape- I rit: huic et genus et fortuna honesta erant; nec ars, quia I nihil tale apud Graecos pudori est, ea deformabat.^! Za- I wżdy uważałem za niedorzecznych ludzi, którzy potępiali I te zabawy, i za niesprawiedliwość bronić wstępu do miast I komediantom zdatnym w swym zawodzie, i żałować lu- I dowi tej publicznej uciechy.

Dobre rządy troszczą się o to, aby zgromadzać i jednoczyć obywateli tak dla poważnych czynności i nabożeństwa, jak dla ćwiczeń i zabaw; spójność społeczeństwa zy- I skuje na tym; a przy tym trudność o rozrywki godziwsze niż te, które się dzieją w przytomności wszystkich i na oczach samej władzy. Uważałbym nawet za słuszne, aby monarcha swoim kosztem raczył nimi niekiedy poddanych, okazując tym czułość i dobroć jakoby ojcowską, i aby w ludnych miastach były miejsca przeznaczone i na-i zaledwie mi się zaczął rok tycia dwunasty.

Verg. Bucol. VIII, 39.

Llv. XXIV, tł.

¹ Rzecz tę powierzył Ariatonowl, artyście dramatycznemu, którego ród i lortuna były znamienite, a to Jego zajęcie aktorskie nie uchybiało mu wcale, gdyż u Greków nikomu nic takiego nie niesie ujmy.

«dzone dla takich widowisk; nie ma wątpienia, że to ściąga od gorszych i tajemnych zabaw.

Wracając do przedmiotu, najważniejszą rzeczą jest obudzić chęć i zamiłowanie: inaczej fabrykuje sią jeno osłów objuczanych książkami; wkłada się na nich pod ciosami batoga sakwy pełne wszelakiej wiedzy, którą aby była z pożytkiem, nie dość jest gościć u siebie, ale trzeba ją pojąć jakoby w małżeństwo.

ROZDZIAŁ XXVII

Jako szaleństwem jest wyrok o prawdzie i fałszu zdawać na sąd naszego rozumu

Może nie bez racji przypisujemy prostactwu i nieświadomości łatwość wierzenia i ulegania wpływom. Czytałem gdzieś czy słyszałem, że wiara jest to jakoby odcisk | uczyniony w naszej duszy; im ta miększa i mniej oporna, tym łatwiej w niej coś wycisnąć. Ut necesse est, lancem in j libra, ponderibus impositis deprimi; sic animum perspi-cais cedere.¹ Im bardziej dusza jest próżna i bez przeciwwagi, tym bardziej ugina się pod ciężarem lada perswazji: oto dlaczego dzieci, pospolity gmin, kobiety i chorzy łatwiej dają sobą powodować. Ale też, z drugiej strony, jest to głupia zarozumiałość lekceważyć wszystko i gardzić jako fałszem wszystkim, co nam się nie zdaje prawdopodobne: powszechny błąd tych, którzy mniemają, iż mądrość ich przerasta pospolitą miarę. I ja tak czyniłem dawniej; kiedy słyszałem, jak ktoś mówi o duchach wracających z tamtego świata albo o przepowiadaniu rze-

aby bak u pnuMcmianu szedł iść rozum za dowodami ja-

¹ Jak koniecznym prawem natury w dół za powieszonym cleZars-n. “ snymi 1 przejrzystymi. Cle. Aced. tt “•

| 271