Łacina strv 77

76

multatus cst. Aristides ccdens ąucndam scribcntcm vidit, ut patria pelleretur. Tum ab scribcnte quacsivit, quare id facćret; aut quid Aristides fecisset, cur tanta pocna dignus duceretur. Cui ille respondit se ignorare Aristiden, sed sibi non placerc, quod tam cuplde laboravisset, ut practer ceteros Iustus appellaretur. Aristides decem annorum legitlmam poenam non pertulit. Nam postquam Xerxes in Graeciam descendit, sexto fere anno, quam erat expulsus, populi decreto in patriam revocatus est. Persis fugatis Aristides delectus est, qui constitueret, quantum pecuniae quaeque civltas daret ad classes aedificandas exercitusque comparandos. Hic qua fuit abstinentia, nullum est certius indicium, quam quod, cum tantis rebus praefuisset, in tanta paupertate dcccssit, ut, qui efTerretur, vix reliqucrit. Quo factum est, ut filiae eius publice alerentur et de communi aerario dotlbus datis collocarentur.

Aristides, -is - Arystydes (około 530-467 p.n.e.), wódz i mąż stanu acąualis, -e - równy; rzeczown.: równy wiekiem, rówieśnik fere — prawie

principatus, -us m - pierwszeństwo, pierwsze miejsce

contcndo, -ćre, tendi, tentum - ściągnąć, dążyć, walczyć quanto - ile, o ile

antesto, -are, steti - stać na przodzic, przewyższać

innoccntia, -ae /- prawość, poczciwość, niewinność

adco - tak bardzo, tak dalece cxccllo, -ćre, ccllui - górować, odznaczać się

abstinentia, -ae / - prawość, wstrzemięźliwość

cognomcn, -fnis n - przydomek iustus, -a, -um - sprawiedliwy, prawy collabclio, fieri, factus - być zachwianym, przywiedzionym do upadku tcstula, -ae / - skorupka (sąd skorpu-kowy)

exsilium, -i n - wygnanie ccdo, -erc, cessi, cessum - odejść, oddalić się

pcllo, -ćre, pepuli, pulsum - wypędzić, usunąć, trącać pocna, -ae / - kara dignus, -a, -um — godny ignoro, -are, -avi, -atum — nie znać laboro, -are, -avi, -atum - pracować, trudzić się, dokładać starania cuplde - chciwie, usilnie legitimus, -a, -um - prawem oznaczony, zgodny z prawem

perfero, ferre, tuli, latum - donieść, wytrzymać

ad classes aedificandas - do zbudowania floty

descendo, -erc, scendi, scensum - zastąpić, wkroczyć, wylądować dellgo, -ćre, delegi, delcctum - wybierać indicium, -i n - wskazanie, znak, dowód praesum, esse, fui - być z przodu, kierować, rządzić

paupertas, -atis f - bieda, nędza dcccdo, -erc, cessi, cessum - odejść, oddalić się, umrzeć vix - zaledwie, z trudem effero, -erc, cxtuli, clatum - wynieść, pochować

qui (dawny abl. od qui) -za co; ut, qui efferretur vix reliqućrit - za co byłby pochowany, jak, jakim sposobem ald, -erc, alui, altum - żywić, utrzymywać acrarium, -i n - skarbiec dos, dotis / - posag colloco, -are, -avi, -atum - umieścić, wyposażyć, wydać za mąż ad cxercitus comparandos - do przygotowania wojska

Objaśnienia gramatyczne

Zwróć uwagę na budowę zdań pytających zależnych.

Quis poetam laudat?

Nescio, quis poetam laudet.

Nescio, quis poetam laudaverit.

Quis poetam laudabat.

Narravi, quis poetam laudaret.

Narravi, quis poetam laudavissct.

m

Quo properatis?

Rogo (rogabo), quo properetis.

Rogo (rogabo), quo properaverItis.

Quo properabatis?

Rogavi (rogabam, rogaveram), quo properaretis.

Rogavi (rogabam, rogaveram), quo properavissetis.

W języku łacińskim zdania pytające zależne rozpoczynają się od zaimków pytających: quis - kto?, ąuid - co? (we wszystkich przypadkach) oraz od przysłówków pytających: ubi - gdzie?, unde - skąd?, quo - dokąd?, ąuando

-    kiedy?, ciir - dlaczego? a także od partykuł pytających: ne, an - czy?, mon

-    czy? (po mon pytający spodziewa się odpowiedzi przeczącej). W zdaniach pytających zależnych stawia się w języku łacińskim orzeczenie w koniunktiwie. Jak wynika z wyżej przytoczonych przykładów, czas zdania pytającego zależnego zależy od czasu zdania nadrzędnego i stosunku czynności zdania pytającego do czynności zdania głównego (czynność może być równoczesna lub uprzednia).

Ćwiczenia

1.    Odmieniaj: haec salubris regio, id helium periculosion, illud celebra verbwn.

2.    Utwórz coniunctivus poznanych czasów dla 2 osoby sing. i plur. od: collocare, cedere.

3.    Przetłumacz i określ typ zdania podrzędnego: Nescio, quid nam causae (gcnctivus partitivus) sit, cur nullas ad me litteras des. Cacsar cxspcctabat, quid hostes consilii caperent. Diogcnes disputare solcbat, quanto regem Persarum vita fortunaque superaret. Thrasybulo contlgit, ut patriam a triginlu tyrannis liberaret. Cacsar a captivis cognovit quomódo Britanni Tamesis ripas munivissent. Inccrtum est, quantum excratum Hannibal in Italiam duxćrit.