bożena wojtasik doradca zawodu stronav 77

Często jednak radzący się wyzwalają sami taką postawę doradcy swoimi pytaniami. Autorzy Beratung... wynotowują niektóre z nich: „Co powinienem zrobić?”, „Co zrobiłbyś będąc na moim miejscu?” itd*^{1 2} J. Kośćo uważa, że wychodząc naprzeciw oczekiwaniom w stosunku do doradcy psychologa, doradca powinien być nowym typem wychowawcy, a również fachowcem, ekspertem, diagnostą ^,4. Doradcę eksperta w poradnictwie biodromalnym przedstawia jako fachowca opracowującego w ramach swoich kompetencji pisemne opinie służące instytucjom, szkołom, rodzicom, radzącym się organizacjom, klientom itd. ³ Nie wszyscy zatem autorzy krytykują typ doradcy eksperta. W niektórych swoich wypowiedziach również przychyla się doń M. Kulczycki twierdząc, że niekiedy psycholog powinien być ekspertem w pracy poradniczej, np. gdy musi przyjąć wielu pacjentów, ma mało czasu i musi dawać krótkie odpowiedzi. Radzący się żądają od psychologów porady, ale doradcy nie mogą być ekspertami, boją się wziąć całą odpowiedzialność na siebie, a przecież. —jak twierdzi autor — niekiedy tego wymaga sytuacja^{4 5 6}.

Zastrzeżenia do tego stanowiska ma H. Sęk, która zastanawia się, czy takie wzięcie odpowiedzialności za radzącego się jest słuszne — choć zgadza się, żc niekiedy wystarczy udzielenie jednej odpowiedzi, to jednak częściej porada nie może być szybkim przetworzeniem tego, co gdzieś dzieje się długo 1?.

Problem odpowiedzialności za radzącego się był również przedmiotem zainteresowania J. Heszen-Klemens, która podkreślając znaczenie przewagi kompetencji doradcy nad radzącym się stwierdza, żc psycholog powinien być gotów do przyjęcia odpowiedzialności za klienta i podjęcia decyzji za niego, gdy jest taka potrzeba ^,x.

Ze względu na niedojrzałość radzącego się należałoby również, zdaniem Z. Sękowskiej, być gotowym do udzielania stanowczych porad, nie komentować, poradnictwo liberalne zaś przeznaczyć raczej dla dorosłych ⁷.

Ponieważ poradnictwo zawodowe jest poradnictwem specjalistycznym, wobec tego w literaturze przedmiotu działalność doradcy zawodu eksperta nie jest tak ostro krytykowana jak doradcy w innych dziedzinach.

Doradca zawodu ekspert musi być specjalistą w obszarze co najmniej dwóch wielkich działań: poradnictwa i wyboru zawodu. Powinien zatem cechować się większą kompetencją niż inny doradca, ponieważ oprócz wiedzy doradcy ogólnego musi posiadać wiedzę dotyczącą zawodów.

Zdaniem W. Graczyka osobą najbardziej kompetentną, która może pełnić funkcję doradcy zawodu, jest psycholog pracy. Natomiast nauczyciel, pedagog czy psycholog nie mają odpowiednich kwalifikacji do prowadzenia tak specjalistycznych działań poradniczych ⁸.

Doradca zawodu powinien mieć rozległą wiedzę psychologiczno-pedagogiczną, socjologiczną i zawodoznawczą oraz umiejętności nawiązywania kontaktu, komunikatywnego przekazywania porad i słuchania innych. Specyfika zawodu doradcy zawodu polega na: informowaniu, badaniu (diagnozowaniu), przewidywaniu i przekonywaniu⁹.

Według W. Graczyka doradca zawodu (psycholog) „ponosi całkowitą odpowiedzialność za opracowaną diagnozę”. Kiedy mówi o „interakcji psycholog—osoba badana, specjalistą jest tylko ten pierwszy”. Porada zawodowa, zdaniem tego autora jest również „o s o b i-stym sądem psychologa, jego osobistą radą” dotyczącą wyboru zawodu ¹⁰ Można zatem wysnuć wniosek, że W. Graczyk jest zwolennikiem doradcy zawodu eksperta. Nie jest jednak zupełnie konsekwentny, ponieważ twierdzi równocześnie, że doradca zawodu nie jest osobą wszechwiedzącą czy bezwzględnym autorytetem oraz że relacje doradca—radzący się powinny być partnerskie, szczere i otwarte. A nawet przestrzega przed stosowaniem postawy „wszechwiedzącego mentora” ¹¹. To stanowisko można by określić jako ekspertowskie z elementami konsultacji.

Za doradcą zawodu ekspertem optuje również — moim zdaniem — T. Nowacki, który uważa, że doradca powinien przede wszystkim znać zawody, ponieważ trudno mówić o wiedzy zawodoznawczej uczniów, kiedy osoby, które doradzają młodzieży wybór zawodu, sami nie mają takowej. Wobec wielości zawodów, dokładne ich przedstawienie jest procesem wprawdzie czasochłonnym, ale nieuniknionym¹².

Podobnego zdania jest E. Franus. Uważa on, że doradcy zawodu nie znający specyfiki zawodów, a jedynie szkolnictwo zawodowe, nie powinni

16.

Beratunę..., s. IX.

J K o S £ O et aL. Poradenskd psychaló$ia, SPN. Bratzs!ava 19S7, s. 65-66.

Ibidem.

M. Kulczycki, głos w dyskusji, [w;. Perspekty^\y rozwoju teorii..., s. 212.

H. Sęk, ibidem, s. 215.

J. Ilcszcn-Klcmcns, ibidem, s. 217.

Z. Sękowska, ibidem, s. 273.

E. Franus, W. Graczyk, B. Świebodzińska. Psychologia porno zawodowego. Wyd. UJ. Kraków 1982, s. 245.

Ibidem, s. 244-245.

Ibidem. s. 209-210.

²¹ Ibidem, s. 220 i 234.

~⁴ T. Nowacki. Znajomość zawodów, materiały z konferencji. Kalisz, 1985, s.