bożena wojtasik doradca zawodu strona0 101

100

dopasowanie ucznia do zawodu. Wybór zawodu jest traktowany nic tylko jako przetworzenie informacji w procesie decyzyjnym, lecz także jako proces rozwojowy, związany z wychowaniem w skali makrospołecznej.

3. ŚRODKI, CZYLI NARZĘDZIA DZIAŁANIA

Narzędzia, które stosuje konsultant, sa tożsame z wcześniej wymienionymi dla eksperta oraz informatora: testy, wywiady, informatory, filmy itp. Konsultant jednak, prócz środków materialnych, powinien dysponować wiedzą życiową, doświadczeniem, inruicją; wskazane jest także by był ciepły, życzliwy i empatyczny.

4. METODY DZIAŁANIA

Metodą działania konsultanta jest udzielanie porad. Jednoznaczne o-kreślcnie terminu „porada”, a w konsekwencji również terminu „porada zawodowa”, jest niesłychanie trudne. W literaturze bowiem prezentowane są rozmaite stanowiska: jedni autorzy określają poradę jako „jednorazowy akt”*², inni utrzymują, że porada jest efektem skomplikowanych działań, które ją poprzedzają ¹³, często zaś określana jest jako proces składający się z wielu etapów ¹⁴; niekiedy nawet poradę utożsamia się z terapią *5.

Można zatem określić poradę jednorazową jako poradę prostą, naro miast poradę ¹⁶ jako proces długo trwający w czasie, zawierający wiele etapów i skomplikowanych działań.

Porada zmierza do wywołania zaplanowanych zmian, uzasadniając ich potrzebę, zawiera czynnik oceny sytuacji, a także elementy nacisku, a nawet nakazu. Zakłada zatem z góry znaczną przewagę doradcy nad osobą radzącą się. Doradca „wie lepiej”, poucza, radzi, daje informacje, wskazówki, uza-

¹² Najczęściej w definicjach słownikowych.

¹³ Np. J. S 1 y s 2 o w a. Nauczycie! jako doradca dzieci i młodzieży, Życic S/Jcoly, 10, 1982. s. 415.

¹⁴ Np. O. Czerniawska, A. Kargulowa, K. Fcicnz, F.. Sujak. i. KoSio i inni.

Np. E. S u j a k. Poradnictwo małżeńskie i rodzinne, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1989, s. 28.

¹⁶ Rozróżnienie terminów ..porada prosta” i „porada" podaję za O. C z c r n'.i a w s k q. Poradnicza jako wzmacnianie środowiska wychowawczego, Inst. Wyd.CRZZ; Warszawa 197?, s. 24.

sadnia swoje stanowisko. Taki typ porady utożsamiłabym z porada dyrektywną (doradzanie), byłaby to najczęściej porada jednorazowa, „prosta”.

W literaturze jest również opisana porada niedyrektywna ¹⁷. kiedy doradca nie określa jednoznacznie, jak rozwiązać dany problem, a jedynie wspiera radzącego się w samodzielnym rozwikłaniu trudnej sytuacji. Takie działanie można nazwać „pomocą do samopomocy”. Mam jednak wątpliwość i, czy te czynności można określić mianem „porady”.

Wydaje się, że poradą sensu stricto jest typowa porada dialogowa, gdzie doradca i radzący się współpracują ze sobą, wymieniają poglądy, oglądają problem ze wszystkich stron, aby później osoba radząca się mogła samodzielnie podjąć decyzję co do dalszych działań ¹

Posługując się definicją A. Kargulowej, poradą będę nazywała „te wartości (informacje i stany osobowości), które zostały wytworzone w układzie interpersonalnym doradca—radzący się przy współudziale obu”^,9. Porada tego typu jest procesem długo trwającym w czasie. Termin „porada dyrektywna” określa natomiast takie elementy działania, jak: podawanie instrukcji, wskazówek, wybranych informacji itd. Termin „porada nie-dyrektywna” jest rzadko używany. Przez taką poradę doradca nic wpływa, nie sugeruje niczego, jedynie pozytywnie wzmacnia siły jednostki. Podział porad na proste i obudowane, dyrektywne, dialogowa i liberalne implikuje określenie terminu „porada zawodowa”.

Moim zdaniem Słownik pedagogiki pracy, określa poradę zawodową mając na uwadze jedynie poradę dyrektywną. Nie uwzględniono bowiem w definicji własnej aktywności osoby radzącej się, założono znaczną przewagę doradcy, który zmierza głównie do postawienia diagnozy. Zdaniem autorów warunkiem właściwej porady zawodowej jest przede wszystkim dokładne poznanie radzącego się przez doradcę. Podstawą porady są:

— badania psychologiczne,

— badania lekarskie (przeciwwskazania zdrowotne),

— wywiady prowadzone przez pedagoga.

Dodatkowych informacji dostarczają:

— wywiad z rodzicami,

— wywiad z nauczycielem lub wychowawcą,

— analiza wytworów,

— analiza dokumentacji,

— obserwacja ucznia.

¹⁷ Por. A. Kargulowa. op. cii., s. 91.

¹⁸ Ibidem. s. 96.

¹⁹ Ibidem, s. $9.