bożena wojtasik doradca zawodu strona6 107

106

Oznaczenia ale na rys. 1S i 21

Rys. 2S. Wymiary działalności doradcy zawodu spolegliwego opiekuna (źródło: oprać, własne)

1. DIADA: RADZĄCY SIĘ I DORADCA JAKO DZIAŁAJĄCE PODMIOTY

W poprzednim modelu podmiotem działającym była diada doradca i radzący śię, ze wskazaniem ria ważniejszą rolę doradcy. Natomiast w omawianym modelu radzący się został umieszczony w diadzic na pierwszym miejscu, aby podkreślić jego znaczenie i aktywność. Radzący się w tym układzie nie jest jednostką bierną, ale świadomie działającym podmiotem, a nawet inicjatorem i kreatorem układu. Zadaniem doradcy jest wspieranie, podtrzymywanie i łagodne ukierunkowywanie aktywności radzącego się, aby uwierzył we własne siły i sam mógł sobie pomóc.

Taka rola doradcy nie jest łatwa. Niekiedy prościej jest krytykować, oceniać i pouczać, aniżeli akceptować, wspierać, podtrzymywać, aktywizować. J. Hcyer podaje zasady prowadzenia rozmowy skoncentrowanej na radzącym się: przede wszystkim każdą rozmowę i temat trzeba traktować poważnie. Nie liczy się bowiem obiektywna ważność problemu, ale znaczenie, jakie przypisuje mu dotknięty nim człowiek. W kontakcie należy stworzyć atmosferę odprężenia, życzliwości, być sobą, koncentrować się na przeżywanych uczuciach i życzeniach radzącego się, a nie na zewnętrznych okolicznościach ^{1 2 3}. Rola doradcy w tym typie poradnictwa polega (jak zaznaczyłam już wcześniej) na wspomaganiu rozwoju, otwieraniu osobowości, jest realizacją formy wychowania bez przymusu. Takiej roli nie zawsze może sprostać nauczyciel wychowawca, gdyż najczęściej jest on nastawiony na pouczanie i ocenianie, poza tym nie jest do tego typu zadań przygotowany.

Zdaniem J. Ważniewskiej, w szkole istotna jest profilaktyka, zapobieganie różnym formom patologii społecznej, znerwicowaniu dzieci i młodzieży, tendencjom samobójczym i innym. Z pomocą nauczycielom mógłby przyjść szkolny doradca wychowawczy, który byłby realizatorem zadań higieny psychicznej⁴, spolegliwym opiekunem. Sprostanie roli doradcy spolegliwego opiekuna w dniu codziennym jest bardzo trudne, ponieważ oczekiwania w stosunku do niego są pełne sprzeczności. Inne są oczekiwania rodziców, inne uczniów, którzy mają problemy, jeszcze inne kolegów, nauczycieli, zupełnie inne dyrektora szkoły czy administracji szkolnej ^{5 6}. Jednak typ wychowawcy spolegliwego opiekuna jest pożądany.

Ten model działania doradcy jest opisany przez P. Boeslera, który przedstawił cztery modele pomagania i radzenia sobie według P. Brickmana ^ó: moralny, kompensacji, przymuszania i opieki. Jako kryteria podziału zastosował: przypisywanie winy za spowodowanie sytuacji krytycznej oraz odpowiedzialność za wyjście z tej sytuacji. W każdym z tych modeli doradca gra inną rolę. Mnie w tym miejscu interesują dwa modele: kompensacji i moralny; aktywność w nich leży po stronie wspomaganego, który radzi sobie sam, ponosząc odpowiedzialność za wyjście z sytuacji krytycznej. Jest mu potrzebne jedynie wsparcie emocjonalne doradcy spolegliwego opiekuna, a niekiedy także pomoc w wytworzeniu motywacji, aby mógł samodzielnie przezwyciężyć powstałe trudności. P. Boesler, zastanawiając się nad niebezpieczeństwami pomagania oraz korzystania z pomocy, wyróżnia pozytywnie modele moralny i kompensacji twierdząc, że zapewniają one większą 2a-

1

J. Hcyer. nic opublikowane materiały do szkolenia doradców w RFN (podaję za: ii. Su-j a k. Poradnictwo małżeński* i rodzinne. Księgarnia św Jacka. Katowice 1988. $. 64).

2

⁴ J. W a ż n i c w s k a. Profilaktyczna rola doradcy wychowawczego w szkole. Zagadnienia

3

Wychowawcze w Aspekcie Zdrowia Psychicznego, 3-4. 1971. s. 72-79.

4

ⁱ S. B a c h m a i r u a.. Bemren will gelcmt sein. Psychologie Vcrlags Uniom. Mtinchcn

5

1989, s. 128-129.

6

P. 2 o c s l c r. Rozpoznawanie odpowiedzialności i ocena powinności pracownika jako wyznaczniki stanowisk doradztwa i pokonywania trudnych położeń zawodowych, [w:J Teoretyczne i metodologiczne prąbiemy poradoznawstwa, red. A. Kargulowa, M. Jędrzejczak, Wyd. UW, Warszawa 1985, s. 371-391 oraz także tenże. Modele pomagania i przezwyciężania sytuacji krytycznych, fw:] Poradnictwo wobec złożoności problemów człowieka i świata, red. A. Katgutowa. Wyd. UWr.. Wrocław 1990. t. I, s. 33-43.