bożena wojtasik doradca zawodu strona8 109

108

radność radzącego się aniżeli modele opieki i przymuszania, w których wspomagany nic jest odpowiedzialny za wyjście z sytuacji krytycznej ⁷.

Jeżeli sięgniemy do literatury z zakresu orientacji i poradnictwa zawodowego, to okaże się, że wielu autorów zakłada wielostronną działalność ucznia i krytykuje nadmierną ingerencję doradcy.

K. Zielińska uważa, że rozwój człowieka nie może odbywać się bez jego aktywności. Nie akceptuje ona orientacji zawodowej, która zakłada przede wszystkim aktywność nauczyciela, i to o charakterze „podającym" (prowadzenie pogadanek, wykładów, omawianie zawodów itp.), oraz bierny odbiór informacji przez ucznia. Uczeń powinien być aktywny: czytać, obserwować, gromadzić zbiory, kontaktować się z ludźmi pracy, dyskutować, prowadzić wywiady itp., a szkoła ma go do tego pobudzić, ma mu w tym pomóc ⁸. Podobnego zdania jest również S. Szajek twierdząc, że pobudzanie, ukierunkowywanie aktywności optantów w procesie wyboru zawodu, przynosi najlepsze rezultaty. Nie akceptuje natomiast ujmowania orientacji i poradnictwa zawodowego jako determinującej działalności dorosłych, gdzie uczeń uczestniczy jako nieświadomie działający przedmiot, a nie podmiot ⁹. Zbliżone stanowisko zajmuje również W. Rachalska uważając, iż doradca powinien wiedzieć, jak oddziaływać na uczniów, jak pobudzić ich do sarnopoznania i samodzielności w budowaniu planu życiowego ^l0. Na ogromną rolę wdasnej aktywności radzącego się w procesie wyboru zawodu zwraca również uwagę J. Woroniecka. Samopoznanie i samoocena jest dla autorki punktem wyjścia do podejmowania przez ucznia trafnej decyzji zawodowej ¹*. Zdaniem W. Rachalskiej doradca powinien być pr/.y osobie stojącej przed wyborem zawodu, a nie zamiast niej podejmować decyzję. Nie może tłumić zachowań młodzieży, aby była bierna i słuchała rad, ale powinien wyzwalać w niej aktywność i samodzielność ¹²

Podobne stanowisko prezentowane jest przez K. Gorzeloka, który opisuje co prawda swoja działalność doradcy umieszczając ją w obszarze dialogowego poradnictwa zawodowego, ale według stosowanych przeze

'Tenże, Modele pomagania.... s. 33-34 j 39-42.

⁴ K. Z i c l i ń s k u. Preorientacja zawodowo w szkole. PWN. Warszawa—Poznań 1975, s. 21.

^S.Szajek, System orientacji i poradnictw a zawodowego. PWN, Warszawa 1989, s. 49.

¹⁰    W. R a c li a 1 s k a. Problemy orientacji zawodowej. WSiP. Warszawa 1987.

¹¹    J. W o r o n i e c k. a. Zajęcia aktywizujące uczniów do samodzielnego wyboru zawodu. COVI, Warszawa 1989.

'■ W. R a c h ,i 1 s k a. Kola poradnictwa w kształtowaniu osobowości zawodowej, |w: J Rola poradnictw a i doradztwa w optymalizowaniu rozwoju osobowości i podnoszeniu kultury pedagogicznej spoleczemrwa. red. A. Kargulowi. M. Jędrzejczak, Wyd. UWr.. Wrocław 1980, s. 253.

mnie kryteriów podziału grup doradców jego działania sq bliższe liberalnemu poradnictwu i mieszczą się w zakresie działalności doradcy spolegliwego opiekuna. Autor okres'la bowiem działalność doradcy zawodu jako świadome i celowe oddziaływanie wspierające dorastanie młodych do samodzielnego i dojrzałego wyboru własnej drogi życiowej ¹.

2. WYBÓR ZAWODU JAKO PRZEDMIOT DZIAŁANIA SPOLEGLIWEGO OPIEKUNA

Wybór zawodu rozpatrywany z pozycji spolegliwego opiekuna jest długofalowym, dynamicznym i skomplikowanym procesem. Nie można traktować go jako jednorazowego aktu. Proces przygotowywania do wyboru zawodu jest procesem wychowawczym i wobec tego jest wielce złożony. Powołując się znowu na zdanie W. Rachalskiej można przedstawić kilka elementów niezbędnych do jego prawidłowej realizacji:

—    wyposażenie ucznia w wiedzę o rynku pracy i zawodach,

—    ukształtowanie umiejętności i nawyków umożliwiających prawidłowe wykonywanie podstawowych czynności,

—    ukształtowanie zainteresowań zawodowych i motywacji².

Również M. Kozakiewicz twierdzi, że ważną rolą nauczyciela jest

wytworzenie zainteresowań ucznia w okresie poprzedzającym podjęcie decyzji zawodowej ³. Podaje on jednocześnie, jakie dane o uczniu są niezbędne doradcy w celu skuteczniejszego pomagania w wyborze zawodu. Wymienia tu:

—    wiadomości o zdolnościach, uzdolnieniach i zainteresowaniach ucznia,

—    znajomość cech woli, charakteru ucznia i obserwacja jego stosunku do pracy, stylu i tempa pracy,

—    znajomość stanu fizycznego ucznia,

—    znajomość środowiska rodzinnego ucznia (ze szczególnym uwzględnieniem poglądów rodziców dotyczących wyboru zawodu ich dziecka)⁴.

Cechą charakterystyczną doradcy zawodu spolegliwego opiekuna jest uznawanie wyboru zawodu jako procesu długotrwałego i jednocześnie zwrócenia uwagi na wagę w tym wyborze przede wszystkim poznania siebie.

1

   K. G o r /. c I o k, Dialog z młodzieżą >v poradnictwie zawodowym. (w:| Trudne sprawy młodych. Dialogi pedagogiczne, red. ks. J. Tarnowski ATK. I. I. Warszawa 1989. s. 49.

2

   W, R a e !n 1 s k a. Znaczenie samopoznania i samooceny. |\v:| Zajęcia aktywizujące uczniów do samodzielnego wy boni zawodu, COM. Warszawa 1989. s. 4.

3

¹¹ M. Kozak i« w i cz, O wyborze zawodu. PZWS. Warszawa 1957. s. 19.

4

Ibidem, s. 34.