Struktura, Mocek,v 77

76 2. Morfologia gleb -

zbyt mokrych ciężkich gleb ubogich w próchnicę; jest to struktura sztucznie wytworzona w wyniku mechanicznej uprawy gleby.

Ad 2c. Struktury wrzecionowate

Agregaty mają kształt graniastosłupów wrzecionowatych. Oś pionowa jest znacznie dłuższa od osi poziomych. Agregaty w profilu mają układ pionowy. Występują następujące typy struktur:

-    pryzmatyczna fprl - agregaty mają kształt graniastosłupów wrzecionowatych ostrokrawędzistych z płaskimi powierzchniami górnymi i dolnymi; tworzą się one w glebach bardzo drobnoziarnistych przy ich głębokim wysychaniu i namakaniu; pionowe ścianki agregatów są czasami pokryte po-włoczkami ilastymi lub ilasto-próchnicznymi;

-    słupowa (ps) - agregaty mają kształt graniastosłupów wrzecionowatych o krawędziach zaokrąglonych, przy czym górna powierzchnia tych słupków jest też zaokrąglona (tzw. czapeczka); są one charakterystyczne dla gleb, których kompleks sorpcyjny jest w znacznym stopniu wysycony kationami sodu, a czasami sodu i magnezu (sołońce, sołodzie, gleby sodowe).

Ad 2d. Struktury dyskoidalne

Agregaty są rozbudowane w kierunku osi poziomych przy znacznym zredukowaniu osi pionowej. Dominuje tu łupliwość w płaszczyźnie poziomej i poziomy układ płytek. Występują następujące typy struktur:

-    płytkowa (dp) - są to płytki proste o szerokich, rzadziej gładkich powierzchniach, ułożone poziomo; płytki są oddzielone od siebie małymi szczelinami powstającymi przy wysychaniu gleby lub wskutek tworzenia się wewnątrz gleby soczewek lodu;

-    skorupkowa (ds) - agregaty mają kształt miseczkowato wklęsłych płytek o gładkiej powierzchni górnej i szorstkiej powierzchni dolnej; powstają one podczas wysychania i nierównomiernego kurczenia się materiałów rytmicznie warstwowanych.

Ad 3. Struktury włókniste

Są to struktury torfów słabo lub średnio zhumifikowanych. W masie organicznego materiału macierzystego znajdują się znaczne ilości korzeni, łodyg i liści roślin torfotwórczych o różnym stopniu rozłożenia i w różnym stopniu przemieszczane z kompleksowymi związkami próchnicznymi. Wyróżnia się dwa typy tych struktur:

-    Strukturę gąbczastą (hg) - są to torfy mechowiskowe (z mszakami) słabo rozłożone (R < 35%), zbudowane z drobnych korzonków turzyc oraz listków i łodyg mchów. Tworzą one elastyczną, gąbczastą, bardzo porowatą masę przesiąkniętą wodą. Istotnym elementem struktury tej masy są nie rozłożone szczątki roślin torfotwórczych.

- Strukturę włóknistą (hw) - tworzą ją torfy turzycowiskowe i szuwarowe (torfy zielne bez mszaków) słabo rozłożone (R < 35%). W masie torfu przeważają drobne korzonki turzyc, grube kłącza i korzonki trzciny, czasami kłącza skrzypu, a niekiedy domieszki kory wierzb. Ta masa nie rozłożonych roślin przepojona humusem tworzy dość jednolitą strukturę drobnowłókni-stą (torfy turzycowiskowe) lub grubowłóknistą (torfy szuwarowe).

Wyróżnia się cztery stopnie wykształcenia agregatów struktury glebowej. Są to:

0.    Struktura bezagregatowa. Występuje wówczas, gdy nie można dostrzec w masie glebowej ani agregatów, ani wyraźnie zaznaczonych naturalnych linii odspojenia. Wyróżnia się: strukturę spójną, gdy materiał jest zwięzły, lub strukturę rozdzielnoziarnistą, gdy materiał jest sypki, nie zwięzły.

1.    Struktura agregatowa słaba. Ten stan struktury charakteryzuje się słabo wykształconymi agregatami, które są ledwo rozróżnialne w profilu. Gdy rozkruszy się glebę, materiał glebowy rozpada się i tworzy mieszaninę niewielu trwałych agregatów, wielu agregatów rozkruszających się i przeważającej ilości materiału bezagregatowego.

2.    Struktura agregatowa średnio trwała. Ten stan struktury charakteryzuje się dobrze ukształtowanymi agregatami, które są średnio trwałe, ale wyraźne, lecz nie dające się wyróżniać w glebach nie rozkruszonych*. Materiał glebowy po rozkruszeniu rozpada się na mieszaninę wielu wyraźnych naturalnych agregatów, pewnej ilości agregatów rozkruszających się i niewielkiej ilości materiału bezagregatowego. Przykładem takiej struktury może być gliniasty poziom A gleb płowych mających strukturę gruzełko-watą, a także gliniasty poziom Bt gleb tego typu, mający strukturę forem-nowielościenną.

3.    Struktura agregatowa trwała. Ten stan strukturalności gleb charakteryzuje się agregatami trwałymi, które są wyraźnie widoczne nawet w glebach nie rozkruszonych. Agregaty słabo przylegają do siebie i opierają się rozkruszeniu. Po rozkruszeniu gleby materiał składa się w przeważającej

‘Przez materiał glebowy nie rozkruszony rozumiemy wyrównaną łopatą ścianę profilu, na której są widoczne różne cechy morfologiczne gleby. Gleba rozkruszona jest wówczas, gdy materiał glebowy zostanie wydobyty ze ściany profilu glebowego i z wysokości 1 m rzucony na gładką powierzchnię.